آیه تطهیر؛ نشانه عصمت و پاکی اهل بیت (ع)

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. به دلیل آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر از مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

مفسران درباره مصادیق اهل بیت در این آیه، اختلاف نظر دارند. برخی مصداق آن را امام علی (ع)، حضرت زهرا (س) و حسنین (ع) و گروهی مصداق آن را همسران پیامبر (ص) یا اشخاصی که زکات دادن به آن‌ها حرام است، دانسته‌اند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَمَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَیْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا کَرِیمًا ﴿۳۱﴾

و هر کس از شما خدا و فرستاده‏ اش را فرمان برد و کار شایسته کند پاداشش را دو چندان مى‏ دهیم و برایش روزى نیکو فراهم خواهیم ساخت (۳۱)

در این آیه التفاتى از غیبت (و این براى خدا آسان است) به تکلم با غیر (مى دهیم - و آماده مى کنیم) به کار رفته، تا اعلام بدارد: که چنین افرادى به درگاه خدا نزدیکند، و خدا برایشان احترام قائل است، همچنان که سیاق غیبت قبلى مى فهماند که آنهایى که مرتکب فاحشه مبینه مى شوند، از خدا دورند، و خدا هیچ ارزشى برایشان قائل نیست، و همسرى رسول خدا (ص) کمترین اثرى برایشان ندارد.

یَا نِسَاءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا ﴿۳۲﴾

اى همسران پیامبر شما مانند هیچ یک از زنان [دیگر]نیستید اگر سر پروا دارید پس به ناز سخن مگویید تا آنکه در دلش بیمارى است طمع ورزد و گفتارى شایسته گویید (۳۲)

این آیه برابرى زنان پیغمبر با سایر زنان را نفى مى کند، و مى فرماید: شما با سایر زنان برابر نیستید اگر تقوى به خرج دهید، و مقام آن‌ها را به همان شرطى که گفته شد بالا مى برد، آنگاه از پاره اى از کار‌ها نهى، و به پاره اى از کار‌ها امر مى کند، امر و نهیى که متفرع بر برابر نبودن آنان با سایر زنان است، چون بعد از آنکه مى فرماید شما مثل سایر زنان نیستید، با کلمه (فاء - پس) آن امر و نهى را متفرع بر آن نموده، فرموده، پس در سخن خضوع نکنید، (و، چون سایر زنان آهنگ صدا را فریبنده نسازید) و در خانه هاى خود بنشینید، و کرشمه و ناز مکنید...، با اینکه این امور بین زنان پیغمبر و سایر زنان مشترک است.

موید و بلکه دلیل بر آنکه تکلیف همسران آن جناب سخت‌تر و شدیدتر است، این است که پاداش و کیفرشان دو چندان است، همان طور که دیدید آیه قبلى آن را مضاعف خواند، و معقول نیست تکلیف از همه یکسان باشد، ولى کیفر و پاداش از بعضى مضاعف، پس اگر کیفر و پاداش بعضى مضاعف بود، باید بفهمیم که تکلیف آنان موکد، و مسئوولیتشان سنگین‌تر است.

وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِینَ الزَّکَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا ﴿۳۳﴾

و در خانه ‏هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینتهاى خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستاده‏ اش را فرمان برید خدا فقط مى‏ خواهد آلودگى را از شما خاندان [پیامبر]بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند (۳۳)

(و اقمن الصلوه و اتین الزکوه و اطعن الله و رسوله) - این آیه دستور مى دهد که اوامر دینى را امتثال کنند، و اگر از بین همه اوامر فقط نماز و زکات را ذکر نمود، براى این است که این دو دستور رکن عبادت، و معاملات است، و بعد از ذکر این دو به طور جامع فرمود: و خدا و رسولش را اطاعت کنید؛ و طاعت خدا عبارت است از امتثال تکالیف شرعى او، و اطاعت رسولش به این است که آنچه با ولایتى که دارد امر و نهى مى کند، امتثال شود، چون امر و نهى او نیز از ناحیه خدا جعل شده، خدا او را به حکم (النبى اولى بالمؤمنین من انفسهم) ولى مؤمنین کرده، و فرمان او را فرمان خود خوانده.

کلمه (انما) در آیه انحصار خواست خدا را مى رساند، و مى فهماند که خدا خواسته که رجس و پلیدى را تنها از اهل بیت دور کند، و به آنان عصمت دهد، و کلمه (اهل البیت) چه اینکه صرفا براى اختصاص باشد، تا غیر از اهل خانه داخل در حکم نشوند، و چه اینکه این کلمه نوعى مدح باشد، و چه اینکه نداء، و به معناى (اى اهل بیت) بوده باشد، على اى حال دلالت دارد بر اینکه دور کردن رجس و پلیدى از آنان، و تطهیرشان، مساله اى است مختص به آنان، و کسانى که مخاطب در کلمه (عنکم - از شما) هستند.

بنابراین در آیه شریفه در حقیقت دو قصر و انحصار بکار رفته، یکى انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور کردن پلیدى و تطهیر اهل بیت، دوم انحصار این عصمت و دورى از پلیدى در اهل بیت.

(اهل البیت) و مخاطب آیه (یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا) چه کسانى هستند؟

حال باید دید اهل بیت چه کسانى هستند؟ بطور مسلم فقط زنان آن جناب اهل بیت او نیستند، براى اینکه هیچگاه صحیح نیست ضمیر مردان را به زنان ارجاع داد، و به زنان گفت (عنکم - از شما) بلکه اگر فقط همسران اهل بیت بودند، باید مى فرمود: (عنکن)، بنابراین، یا باید گفت مخاطب همسران پیامبر و دیگران هستند همچنان که بعضى دیگر گفته اند: مراد از اهل البیت، اهل بیت الحرام است، که در آیه (ان اولیاوه الا المتقون) آنان را متقى خوانده، و بعضى دیگر گفته اند: مراد اهل مسجد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) است، و بعضى گفته اند: همه آن کسانى است که در عرف جزو خاندان آن جناب به شمار مى روند، چه همسرانش، و چه خویشاوندان و نزدیکانش، یعنى آل عباس، آل عقیل، آل جعفر، و آل على، و بعضى دیگر گفته اند: مراد خود رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و همسران اوست، و شاید آنچه به عکرمه و عروه نسبت داده اند همین باشد، چون آن‌ها گفته اند: مراد تنها و تنها همسران رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) است.

اثبات اینکه مراد از (اهل البیت) و مخاطب آیه تطهیر، خمسه طیبه (پیغمبر، على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام) هستند

با این بیانى که گذشت آن روایاتى که در شان نزول آیه وارد شده تایید مى شود، چه در آن روایت آمده که آیه شریفه در شان رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و على و فاطمه و حسن و حسین (علیهمالسلام) نازل شده است، و احدى در این فضیلت با آنان شرکت ندارد؛ و این روایات بسیار زیاد، و بیش از هفتاد حدیث است، که بیشتر آن‌ها از طرق اهل سنت است، و اهل سنت آن‌ها را از طرق بسیارى، از ام سلمه، عایشه، ابى سعید خدرى، سعد، وائله بن الاسقع، ابى الحمراء، ابن عباس، ثوبان غلام آزاد شده رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) عبد الله بن جعفر، على، و حسن بن على (علیهمالسلام) که تقریبا از چهل طریق نقل کرده اند؛ و شیعه آن را از حضرت على، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام رضا (علیه السلام)، و از ام سلمه، ابى ذر، ابى لیلى، ابى الاسود دولى، عمرو بن میمون اودى، و سعد بن ابى وقاص، بیش از سى طریق نقل کرده اند.

حال اگر کسى بگوید: این روایات بیش از این دلالت ندارد که على و فاطمه و حسنین (علیهم السلام) نیز مشمول آیه هستند، و این منافات ندارد با اینکه همسران رسول خدا نیز مشمول آن باشند، چون آیه شریفه در سیاق خطاب به آنان قرار گرفته.

در پاسخ مى گوییم: بسیارى از این روایات و بخصوص آنچه از ام سلمه - که آیه در خانه او نازل شده - روایت شده است، تصریح دارد بر اینکه آیه مخصوص همان پنج تن است، و شامل همسران رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) نیست، که ان شاء الله روایات مزبور که بعضى از آن‌ها داراى سندى صحیح هستند، از نظر خواننده خواهد گذشت؛ و اگر کسى بگوید: آن روایات باید به خاطر ناسازگارى اش با صریح قرآن طرح شود، چون روایت هر قدر هم صحیح باشد، وقتى پذیرفته است که با نص صریح قرآن منافات نداشته باشد و روایات مذکور مخالف قرآن است، براى اینکه آیه مورد بحث دنبال آیاتى قرار دارد که خطاب در همه آن‌ها به همسران رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) است، پس باید خطاب در این آیه نیز به ایشان باشد.

آیه تطهیر بدنبال آیات مربوط به زنان پیامبر نازل شده است

در پاسخ مى گوییم: همه حرف‌ها در همین است، که آیا آیه مورد بحث متصل به آن آیات، و تتمه آن‌ها است یا نه؟ چون روایاتى که بدان اشاره شد، همین را منکر است، و مى فرماید آیه مورد بحث به تنهایى، و در یک واقعه جداگانه نازل شده، و حتى در بین این هفتاد روایت، یک روایت هم وجود ندارد، که بگوید آیه شریفه دنبال آیات مربوط به همسران رسول خدا (ص) نازل شده، و حتى احدى هم از مفسرین این حرف را نزده اند، حتى آن‌ها هم که گفته اند آیه مورد بحث مخصوص همسران رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) است، مانند عکرمه و عروه، نگفته اند که: آیه در ضمن آیات نازل شده.

پس آیه مورد بحث از جهت نزول جزو آیات مربوط به همسران رسول خدا (ص) و متصل به آن نیست.

انتهای پیام/