آستانه، آغازی بر پایان منازعات در سوریه

به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، مذاکرات آستانه از بهمن سال ۹۵ با ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران و دولت روسیه، همچنین همراهی ترکیه برای حل و فصل منازعات سوریه و پایان بخشیدن به  ۱۰ سال کشتار و آوارگی و ویرانی در این کشور آغاز شد. در حقیقت آتش ­بس فراگیری که از ۱۰ دی سال ۱۳۹۵ (۳۰ دسامبر ۲۰۱۶) با توافق میان دولت سوریه و گروهی از مخالفان مسلح برقرار شد، مقدمه ­ای برای آغاز مذاکرات آستانه بود که طی آن، برای نخستین بار نمایندگان دولت سوریه با نمایندگانی از گروه‌های مخالف مسلح به‌طور مستقیم رایزنی کردند.

هرچند پیش از آن یک بار در اسفند ۱۳۹۴ و بار دیگر در شهریور ۱۳۹۵ تلاش­‌هایی برای ترک مخاصمه صورت گرفته و آتش ­بس برقرار شده بود، اما هر بار با نقض گسترده آتش ­بس و متهم کردن دیگرى از سوى طرف‌هاى درگیر در بحران، خشونت­‌ها با شدت و عمق بیشترى از سر گرفته شد. این مذاکرات در ۲۹ و ۳۰ ام فروردین سال ۹۶ در سطح کارشناسی و به دنبال نشست سوم آستانه که در قزاقزستان برگزار شد، به تهران آمد و در این نشست بحث و تبادل صورت گرفت تا پیش نویس جلسه سران که اردیبهشت همان سال در آستانه قزاقزستان برگزار شد، به تایید و تصویب برسد.

مذاکرات آستانه چگونه به حل منازعات کمک کرد؟

هیئت‌های حاضر در دور سوم مذاکرات آستانه در بیانیه‌ای مشترک بر چند اصل مهم تأکید کردند که مهم­ترین آن‌ها توقف درگیری‌ها در سوریه، تحکیم آتش‌ بس و حفظ آن، تبادل اطلاعات و تقویت روند مکانیسم سه جانبه بود.

همچنین در بیانیه مشترک صادر شده از سوی هیئت‌های حاضر در نشست، کشور‌های ضامن مذاکرات بر پایبندی خود به تقویت آتش‌بس و تبادل اطلاعات در صورت نقض آتش بس و لزوم بهبود اوضاع میدانی از طریق تقویت آتش­بس تأکید کردند. همچنین در این بیانیه اعلام شد که برای صحبت از پایان بحران در سوریه زود است، اما مذاکرات ژنو و آستانه نقش مهمی در توقف درگیری‌ها در سوریه داشته‌اند.

از سوی دیگر چهارمین دور مذاکرات صلح سوریه روز‌های سوم و چهارم ماه می‌در پایتخت قزاقستان برگزار شده بود که ایران، روسیه و ترکیه در این دور از مذاکرات آستانه، تفاهم نامه ایجاد مناطق امن را در سوریه امضا کردند که در برگیرنده مناطقی در استان‌های ادلب، بخش‌هایی از حمص، غوطه شرقی، درعا و قنیطره با هدف کاهش خشونت‌ها است.

بنابر مطالب ذکر شده، توقف همه اقدام‌های جنگی بین طرف‌های مناقشه شامل نیرو‌های دولتی و معارضان پیوسته به آتش بس، تسهیل دسترسی ساکنان به کمک‌های انسانی، بازسازی زیرساخت ها، تامین شرایط ارائه کمک‌های پزشکی و بازگشت آوارگان نیز در این تفاهم نامه مورد تاکید قرار گرفته است.

همچنین ایجاد کمربند امنیتی برای جلوگیری از بروز وقایع و حوادث از جمله برخورد‌های جنگی بین طرف‌های مناقشه در امتداد مرز‌های مناطق کاهش تنش، فعالیت ایستگاه‌های بازرسی و گذرگاه‌ها همراه مقر‌های ویژه نظارت بر آتش بس از دیگر تدابیر پیش بینی شده بود.

بر اساس این تفاهم نامه، همه تدابیر لازم در چارچوب تامین شرایط ایجاد مناطق امن برای تمامی طرف‌های مناقشه بکار گرفته شد و همزمان مبارزه با داعش، جبهه النصره و همه گروه‌های مرتبط با آن‌ها اعمال می‌شود و تلاش‌ها برای پیوستن گروه‌های معارض به آتش بس نیز ادامه می‌یابد.

مهم‌ترین دستاورد دور چهارم مذاکرات آستانه را می‌توان دستیابی به توافق ایجاد مناطق کاهش تنش دانست که پایه‌ای برای ادوار بعدی مذاکرات بود.

پنجمین نشست آستانه، تعیین نقاط کاهش تنش در سوریه

بنابر گفته رسانه‌های عربی، در پی انفجار‌های تروریستی و تهدید‌های آمریکا برای حمله به سوریه، دور پنجم مذاکرات آستانه درباره بحران سوریه از روز ۱۳ تیر ۱۳۹۶ مصادف با چهارم ژوئیه با حضور هیئت‌های دولت نظامی و مخالفان مسلح و با نظارت کشور‌های ضامن صلح سوریه آغاز شد.

این نشست بین المللی با برگزاری جلسه گروه کاری مشترک درباره مسائل مربوط به تعیین نقاط کاهش تنش‌ها در سوریه آغاز شد و به دنبال جلسه گروه کاری، دیدار‌های دوجانبه‌ای در سطح روسای هیئت‌های شرکت کننده و کارشناسان برگزار شد. در این دور از مذاکرات هیئت نمایندگی کشور‌های تضمین کننده آتش بس در سوریه، طرف‌های سوری، هیتی به نمایندگی از طرف سازمان ملل به همراه حضور اردن و آمریکا به عنوان عضو ناظرحضور داشتند که کشور‌های تضمین کننده آتش بس یعنی ایران، روسیه و سوریه طی بیانیه‌ای مشترک اعلام نمودند که کارگروهی برای نهایی سازی ایجاد مناطق کاهش تنش در سوریه تشکیل داده اند.

تاریخ گذاری کنگره ملی گفت و گو مردمی سوره

ایجاد منطقه چهارم امن در ادلب سوریه از موضوع‌های اصلی دور ششم نشست سوری آستانه بود اما مهمترین توافقات به عمل آمده در دور هفتم از مذاکرات، توافق بر سر برپایی نشست سران سه کشور ضامن آتش بس یعنی روسیه، ترکیه و ایران در سوچی در ماه نوامبر ۲۰۱۷ بود. بدین ترتیب بعد از پایان دور هفتم مذاکرات آستانه، سلسله نشست‌های رؤسای سه کشور ایران، ترکیه و روسیه وارد معادلات صلح سوریه شد. اما هشتمین دور مذاکرات آستانه کمی پیچیده‌تر و فنی بود و همچنین بر سر تاریخ برگزاری کنگره ملی گفت وگو مردمی سوریه در روز‌های ۲۹ و ۳۰ ژانویه ۲۰۱۸ در سوچی توافق حاصل کرد که خود پایه‌ای برای اقدامات صلح جویانه شد.

بیانیه نه ماده ای نشست نهم، دروازه ای به سوری ثبات و صلح در سوریه

در بیانیه نُه ماد‌ه ای مشترکی که بعد از پایان نشست نهم آستانه منتشر شد بر پایبندی به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی سوریه، عزم راسخ بر ادامه مبارزه با تروریسم در سوریه تا نابودی نهایی داعش، جبهه النصره و دیگر افراد، گروه ها، تشکل‌ها و موجودیت‌های وابسته به القاعده یا داعش، اهمیت نقش کلیدی نواحی کاهش تنش در حفظ رژیم آتش بس، کاهش خشونت در عرصه میدانی و پایدارسازی وضعیت کلی در سوریه و استقبال از برگزاری دومین نشست کارگروه آزادی بازداشت شدگان، ربوده شدگان و تحویل اجساد و شناسایی مفقودان از سوی نمایندگان سه کشور ضامن با مشارکت کارشناسان سازمان ملل و کمیته بین المللی صلیب سرخ تأکید شده بود.

تلاش ها برای پیش نویس قانون اساسی جدید سوریه آغاز شد

دهمین دور مذاکرات برای اولین بار در شهر ساحلی سوچی برگزار شد. دلیل این تغییر، اضافه شدن رایزنی‌های انسان دوستانه به مذاکرات بود اما علی رغم مذاکرات قبلی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که این کشور در مذاکرات حل و فصل بحران سوریه در شهر سوچی، حتی به عنوان ناظر یا هر عنوان رسمی دیگر شرکت نخواهد کرد و از طرف‌های حاضر در مذاکرات آستانه خواست تلاش‌های خود رابه سوی مذاکرات ژنو متمایل سازند. دستاورد دهمین دور مذاکرات آستانه موافقت اعضا برای تشکیل کمیسیون پیش نویس قانون اساسی جدید سوریه بود.

در نشست یازدهم آستانه بعلاوه ایران، روسیه و ترکیه که از آن‌ها به عنوان کشور‌های ضامن روند مذاکرات یاد می‌شود، نمایندگانی از دولت سوریه، نمایندگانی از معارضان، نمایندگانی از سازمان ملل، دی میستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه و نیز نماینده دولت اردن به عنوان ناظر نیز حضور داشتند. پایان بخش این نشست صدور یک بیانیه ۱۵ ماده‌ای بود که شاکله اصلی آن تعهد کشور‌های امضا کننده بر رعایت اصول تمامیت ارضی و تعهد قوی کشور‌های ضامن آتش بس به حاکمیت، استقالل، اتحاد و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و نیز به اهداف و اصول منشور سازمان ملل متحد، عزم جدی برای مقابله با دستور کار‌های جدایی طلبانه با هدف تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه. اما نشست دوازدهم در شرایطی برگزار شد که پایتخت قزاقستان از آستانه به نور سلطان تغییر یافته بود و ریاست هیئت ایرانی را علی اصغر خاجی به جای جابری انصاری ریاست بر عهده داشت. نتیجه‌ی نشست دوازدهم چیزی جز صدور یک بیانیه نسبتا ضعیف نبود.

اما نشست سیزدهم کمی متفاوت از بقیه بود؛ در این دور از نشست علاوه بر نمایندگان سه کشور ایران، روسیه و ترکیه، معارضان سوری و هیئت وابسته به دولت دمشق، نمایندگانی از کشور‌های عراق و لبنان نیز در آن حضور داشتند؛ همچنین نمایندگان کمیته بین المللی صلیب سرخ جهانی و دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هم در حاشیه این دور از مذاکرات با موضوع آزادی زندانیان و گروگان‌ها در سوریه حضور پیدا کردند و موضوع نشست نیز «تشکیل کمیته تدوین قانون اساسی، تداوم بازگشت آوارگان همچنین تبادل زندانیان میان طرف‌های سوری» بود.

سرنوشت نشست آستانه به کدام سو خواهد رفت؟

سیزدهمین نشست آستانه، آخرین دور آن تا کنون بوده است و به عقیده برخی کارشناسان، با برقراری صلح و ثبات در سوریه، آستانه قدرت و اثرگذاری سابق خود را از دست  می دهد؛ استدلال آنها هم بروز اختلافات میان مسکو- آنکارا است.

اما به هر حال ایران به ترکیه و روسیه پیشنهاد برگزاری دور بعدی این نشست در سطح سران و در تهران را داده است که اکنون منتظر پاسخ آنهاست.

انتهای پیام/