مدیریت اطلاع رسانی در شرایط بحرانی/ چه چیزی باعث می شود در حوادث طبیعی بازار شایعات داغ شود؟

به گزارش خبرنگار حوزه اخبار داغ گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان،تقریبا پس از هر رخداد بزرگی مانند سیل، بازار شایعه به شدت داغ می‌شود. این وضعیت در کنار استرس و فشار ناشی از وقوع حادثه، به شدت بر روی افکارعمومی مؤثر بوده و حتی می‌تواند خدمت‌رسانی به آسیب‌دیدگان را با مشکل روبه‌رو کند. نمونه اخیر آن سیل شامگاه روز گذشته در شیراز است که بسیاری، خبر از تلفات سنگین انسانی در منطقه دادند و اعلام کردند مرقد مطهر شاه چراغ حدود یک متر زیر آب رفته و سیلاب باعث تخریب کامل دروازه قران شده است که ساعاتی بعد مشخص شد این اخبار از اساس کذب است و با وجود شدید بودن سیلاب این اتفاقات که برخی کانال های تلگرامی و ماهواره ای به آن دامن می زنند رخ نداده است.

اما چه باعث می‌شود بازار شایعه در مواقع بحران داغ شود و مردم به سراغ آن بروند؟ برای پاسخ به این سوال باید مراحل اطلاع رسانی در بحران ها را بررسی کرد. اطلاع‌رسانی بحران و مدیریت بحران مقطعی و تک مرحله‌ای نیست بلکه مراحل مختلفی دارد که در هر یک از این مراحل باید دستگاه‌های متولی بحران از سازمان مدیریت بحران گرفته تا رسانه‌ها، متناسب با هر مرحله، اندازه و سطح بحران‌ها، برنامه و راهبرد داشته باشند.

ایران در معرض مخاطرات مختلفی مثل ریزگردها، آلودگی هوا، کم‌آبی و سیل قرار دارد و در بسیاری از این مخاطرات اگر در مرحله قبل از بحران که به «دوره مخاطرات» معروف است، اطلاع‌رسانی به‌موقع و آموزش مناسب و هماهنگی لازم انجام شود، ممکن است، مخاطرات به بحران منجر نشود و یا در صورت وقوع، تبعات منفی آن به حداقل کاهش یابد.

دستگاه‌های رسمی کشور مثل سازمان مدیریت بحران در زمان بحران‌ها باید دقیق‌ترین، معتبرترین و جامع‌ترین اطلاعات را در سریع‌ترین زمان ممکن به مردم اطلاع دهند. در این صورت است که مردم به اخذ اطلاعات از منابع غیررسمی مانند فضای مجازی (تلگرام و اینستاگرام و ...) نیاز ندارند و فضا برای شایعه از بین می‌رود اما زمانی‌که این دستگاه‌ها کار خود را به‌موقع یا درست انجام ندهند مردم به سوی منابع خبری غیرموثق می‌روند.

هم ساختار و هم متولیان سازمان مدیریت بحران باید مورد بازنگری مجدد قرار گیرد تا رویکرد و راهبردشان عوض شود؛ مسئولان ما باید درک کنند کشور ما به جهت میزان تلفات در بحران‌ها از میان 10 کشور اول دنیا، در رده نهم قرار دارد و از نظر فراوانی بحران نیز از 50 بحران که سازمان ملل متحد شناسایی کرده 31 بحران در کشور ما یا اتفاق افتاد یا پتانسیل وقوع آن وجود دارد.

اگر قرار است رویکرد و عملکرد مناسبی در کشور از نظر بحران ها داشته باشیم حتما باید رویکرد رسانه‌ها و مسئولان به بحران عوض شود. بسیاری از بحران‌ها و مخاطراتی که در کشور رخ می‌دهد مسئولیت آن در درجه اول متوجه رسانه‌هاست. چون اگر رسانه‌ها اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی داشته و مسئولان را موظف به پاسخگویی کند شاید بسیاری از مخاطرات در کشور ما اصلا به بحران تبدیل نشود و یا میزان خسارت‌ها به حداقل برسد.

یک نکته مهم دیگر در هنگام بحران‌ها، اظهارنظرهای افراد مختلف و غیرکارشناس است.به طور مثال در چند روز اخیر که تقریبا تمام نقاط کشور درگیر بارندگی های شدید و سیلاب بودند الهام فخاری عضو شورای شهر تهران  شب گذشته  با ايجاد جو ترس و وحشت در مردم تهران، بدون ارائه مستندی ادعا كرده بود ساعت ١٧ در تهران طوفان شدیدی می آيد، پس از آن این پست توییتری به سرعت در کانال های تلگرامی دست به دست می شد و در کمتر از نیم ساعت در همه جا گسترش یافت تا جایی که  رييس سازمان هواشناسی ساعاتی بعد اين ادعا را تكذيب كرد و آن را کذب محض دانست.

شایعه سازی عضو شورای شهر در مورد طوفان در تهران با واکنش کاربران فضای مجازی هم همراه شد. کاربران فضای مجازی نسبت به ادعای کذب عضو شورای شهر و ایجاد رعب و وحشت در مردم اعتراض کردند و از لزوم وجود سواد رسانه ای در بحران ها و قبوال نکردن شایعات در زمان بحران ها سخن گفتند.در ادامه تعدادی از واکنش های کاربران را مشاهده می کنید. 

بحران‌های طبیعی در تمام کشورها وجود دارد، اگرچه همه بحران‌ها دارای نشانه و قابل پیشگیری است اما آنچه غیرطبیعی است دیدن تک مرحله‌ای بحران، درس نگرفتن از بحران‌های مختلف، بهره‌برداری سیاسی از بحران‌های انسانی و هزینه‌دادن برای نداشتن مدیریت بحران است. فاجعه‌تر از بحران غافل‌گیری و عدم توجه به اقدامات پیشگیرانه است.

گزارش از معصومه شیری

انتهای پیام/