سیمای قم در ادبیات داستانی معاصر

 به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ازقم،یکی از جلساتی که درخصوص اوضاع و احوال دیروز و امروز قم با حضور قم دوستان و قم پژوهان  در موسسه طلوع مهر برگزار می‌شود جلسات منظم قم پژوهی است، سیمای قم در ادبیات داستانی معاصر موضوعی بود که برای نخستین بار  محمد حسین حیدری فرد، مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری قم آن را مطرح و بررسی کرد.

وی با بیان اینکه ادبیات آینه تمام نمای اجتماعی است تصریح کرد: دنیای کلمات دنیایی زنده است به ویژه ادبیات داستان که سرشار از واقعیت‌های عینی است وبا جمع آوری این باز تاب‌ها می‌توان سیمایی جامع و دقیق از آن جامعه را به تصویر کشید.

حیدری فرد با اشاره به دلایل روی آوردن نویسندگان در عصر قاجار به رمان نویسی اظهار کرد: در عصر قاجار نویسندگان برای انعکاس واقعیت‌های جامعه خود به شیوه رمان نویسی و داستان سفرنامه‌ای رو آوردند که از جمله سفرنامه‌های مشهور می‌توان به سیاحت نامه ابراهیم بیگ، کتاب احمد، مسالک المحسنین که هرسه سفرنامه خیالی هستند و هرکدام به نوعی خاص مسائل اجتماعی، علمی روزگار خود را به شیوه‌ای نوین مطرح کرده اند که از لحاظ شکل ومحتوا پدیده‌ای نوین در ادبیات ایران به شمار می‌آمدند که این آثار زبان فارسی و قالب داستان را برای ورود به مرحله داستان نویسی جدید آماده کرده اند.

وی با بیان اینکه محمد علی جمالزاده آغازگر داستان نویسی به شیوه نوین معاصر است تصریح کرد: سیمای قم در نوشته‌های او نشان که شهر قم با وجود کوچک بودن به خاطر نزدیکی به پایتخت و عنایت ویژه پادشاهان قاجار به آستان مقدس فاطمه معصومه دارای امکانات تمدنی، چون پست، تلفن، تلگراف، ژاندارمری و راه شوسه است. سیمای مردم قم در آثار جمالزده چندان مثبت نیست او می‌گوید: مردم قم مردمی هستند که مسالمت جو نیستند، اهل دروغ و نیرنگ هستند بطوری که برای فرار از مالیات و فرار از پرداخت جزیه و خراج قسم جلاله می‌خورند.

این پژوهشگر درادامه افزود: صادق هدایت از جمله نویسندگانی است که در سفرنامه اصفهان نصف جهان سیمایی از شهر قم را توصیف کرده است و آن را مُرده ها، عقرب‌ها و گدا‌ها خوانده همچنین این نویسنده در سفرنامه مذکور که در سال ۱۳۱۱ نگاشته درباره مشاهدات خود درباره شهر قم نوشته است، صحن حرم مملو از جمعیت است و همه جوره و لهجه وزبانی در آن شنیده می‌شود، اما چراغ روشن گنبد و گلدسته‌ها حرم فاطمه معصومه (س) و مهتاب آن را اسرار آمیز وافسانه‌ای می‌خوان. همچنین قابل ذکر است که هدایت در این اثر از ظروف سفالی به عنوان سوغات ماندگار اشاره نموده است.

مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری قم در ادامه ارائه موضوع پژوهشی خود درباره قم در سیمای ادبیات داستانی معاصر به بررسی آثار جلال آل احمد پرداخت و افزود: علت سفر ایرانی‌ها به قم در آثار آل احمد بیشتر زیارت حرم، توسل، نذر و نیاز و پرداخت خمس و زکات است.

حیدری فرد با معرفی این نویسنده معاصر، گفت: جلال آل احمد در نوشته هایش به صنایع قدیم قم مانند کرباس بافی اشاره نموده است. همچنین معماری سنتی قم در آثار آل احمد مورد توجه و ستایش قرار گرفته است.

وی بیان کرد: جلال آل احمد در کتاب «سنگی برگوری» درباره سفرش به قم نوشته است که با همسرش سیمین دانشور قصد زیارت یکی از امام زاده‌های قم به عنوان امامزاده بی سر را داشته است.

مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری قم درباره بزرگ علوی از دیگر داستان نویسان معاصر گفت: داستان‌های وی که از روشنفکران قرن حاضر است با دو موضوع عشق و مبارزه عجین شده است.

حیدری فرد عنوان کرد: بزرگ علوی  از مبارزان سرسخت دولت پهلوی و عضو گروه معروف به ۵۳ بود  بخشی از عمرش در تبعید گذشته است  از دلایل سفر ایرانی‌ها به قم در آثار بزرگ علوی برای تحصیل علوم دینی بوده است وی در آثار مختلف خود به شرح وقایع و حوادث سیاسی مانند شهریور ۱۳۲۰، سقوط رضاه شاه، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۱۹ دی ۱۳۵۶ پرداخته است.

وی افزود:محمدعلی افغان از دیگر نویسندگان مشهور معاصر است که در نوشته هایش قم را مورد توجه قرار داده بود، وی در آثارش به سوغات، صنایع، ضرب المثل‌های ومبارزات سیاسی روحانیون قم اشاره دارد.

مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری قم افزود: محمد افغان دریکی از آثارش  زندگی یکی از طلبه‌ها را روایت می‌کند که درقیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ حضور داشته و مجروح شده بود.

حیدری فرد گفت: با بررسی آثار بزرگان داستان نویسی معاصر مانند جمالزاده، صادق هدایت، جلال آل احمد، بزرگ علوی و محمدعلی افغان می‌توان به این نتیجه رسید که موضوع پررنگی در که آثار آن‌ها دیده می‌شود اعتراضات سیاسی مردم قم است.

وی اظهار کرد: تاریخ قم همواره یاد آور مبارزه و قیام علیه ستمگران و جباران بوده است، نقش قم در طول قرن‌ها در حوادث مهم تاریخی بسیار حائز اهمیت است و نقش علما و روحانیت را نمی‌توان نادیده گرفت.

هرچند که سیمای قم در ادبیات داستانی نخستین باری بود که به عنوان یک کار پژوهشی و علمی مطرح و به آن پرداخته شد، اما به نظر می‌رسد برای قم شناسی و قم پژوهی نیاز است که کار‌های علمی از این دست صورت گیرد تا برای آیندگان این شهر به عنوان یک سند متقن قابل ارجاع باقی بماند.

انتهای پیام/ش

بررسی سیمای قم در ادبیات داستانی معاصر در بنیاد قم پژوهی