ماجرای پنهان پردرآمدترین دوره نفتی ایران

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در بین علمای علم اقتصاد این اجماع وجود دارد که نخستین اصل برای اداره کشور و بهبود وضعیت اقتصادی؛ داشتن دکترین منسجم و مبتنی بر اصل بی جایگزین «خیر جمعی» به جای توجه به منافع جزیره های قدرت است که از آنها به الیگارش ها(Oligarchs) تعبیر می شود. سلطه این گروه ها بر نظام قانونگذاری، اجرا و نظارت؛ معنایی جز استبداد خاندانی به جای سلطنت ندارد؛ حتی اگر ظاهر نظام سیاسی دمکراتیک باشد و اگر استبداد سلطنتی و خاندان های الیگارشی با هم وجود داشته باشد؛ بدترین وضعیت ممکن اتفاق افتاده است.

سلطنت پهلوی غیر از دو حلقه مذکور؛ متنفذین خارجی که عموما ماموران امنیتی غربی بودند که بعد از دوره خدمت در ایران وارد چرخه پرسود قراردادهای اقتصادی می شدند، چهره های مرموزی مانند شاپور ریپورتر؛ زرتشتی هندی الاصل؛ را نیز به جمع تصمیم گیران اقتصادی راه داده بود تا پیچیدگی منافع حلقه های قدرت به اوج برسد.

این حلقه های تو در توی قدرت وضعیتی را ایجاد کردند که برنامه های اقتصادی رژیم پهلوی ثمری برای مردم نداشت و تنها به وسیله ارتزاق خاندان های متصل به سلطنت از پول نفت منجر شد. رژیم پهلوی از سال 1327(تا سال 1334) برنامه های هفت ساله ای را برای توسعه اقتصادی ایران طراحی کرد. توسعه فعالیت های تولیدی، عمرانی، کشاورزی و امور اجتماعی در شهرستان‌ها و تهران از سرفصل های برنامه پهلوی دوم بود. در سال های 1334 تا 1341 برنامه دوم، از 1341 تا 1346 برنامه سوم؛ از این تاریخ زمان برنامه ها به پنج سال محدود شد، برنامه چهارم از 1346 تا 1351، برنامه پنجم از 1351 تا 1356 سه دهه برنامه ریزی پهلوی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور بود که نتایج متفاوت و متناقضی به همراه داشت.

پیش از ورود به نتایج برنامه های توسعه پهلوی لازم است نگاهی به درآمدهای واقعی نفتی بیاندازیم که مبنای برنامه های توسعه هفت ساله و پنج ساله رژیم بود. معروف است که جهش در درآمدهای نفتی از دهه 50 شروع شد. مبنای این قضاوت غلط؛ توجه به قیمت های اسمی نفت خام بدون توجه به تنزیل تورم و یا به عبارت ساده تر بدون توجه به قدرت خرید واقعی دلار در تمام دوره بعد از جنگ جهانی دوم است که پهلوی دوم به جای رضاخان تبعیدی بر مسند پادشاهی نشست. نمودار زیر که از اینفلیشن دیتا(inflationdata) که به طور تخصصی بر روی تورم و ارزش واقعی پول کار می کند؛ به نشانی اینترنتی(inflationdata.com) برداشته شده و ارزش واقعی قیمت نفت از سال 1946 میلادی یعنی نخستین سال بعد از جنگ دوم جهانی تاکنون را نشان می دهد تصویر درستی از واقعیت به دست می دهد تا بتوان درباره درآمدهای واقعی نفت خام در قبل از انقلاب قضاوت دقیق تری داشت.

در سال 1946 ارزش واقعی نفت خام بیش از 20 دلار در هر بشکه بوده است که این رقم به سرعت به حدود 28 دلار می رسد. از سال 1974 این رقم به سرعت از 40 دلار فراتر رفته و تا 120 دلار در هر بشکه افزایش پیدا می کند. ضمن اینکه در دوره مذکور به دلیل اندک بودن جمعیت کشور، ناچیز بودن تعداد وسایل نقلیه و اندک بودن ضریب نفوذ انرژی های فسیلی در بخش های اقتصادی و خانگی و استفاده بیش از 60 درصد جمعیت کشور که در روستاها زندگی می کردند از فضولات حیوانی و هیزم برای تامین نیازهای انرژی؛ در کنار صادرات 6 میلیون بشکه نفت خام؛ درآمد هنگفتی در اختیار حکومت قرار می گرفت تا خرج برنامه های خود کند.

چنانچه نمودار به خوبی نشان می دهد ارزش واقعی درآمدهای نفتی دوره پهلوی دوم علیرغم جمعیت اندک کشور و سایر واقعیات اقتصادی که به اختصار اشاره شد؛ با درآمدهای نفتی کشور در هزاره سوم برابری می کند، اگرچه صادرات نفت خام در مقطع کنونی به سختی به یک سوم میزان آن در قبل از انقلاب می رسد. یعنی پهلوی دوم با کمتر از 30 میلیون جمعیت سه برابر دولت های بعد از انقلاب درآمد نفتی بدون فشارهای جنگ و تحریم اقتصادی داشته است.

محاسبات برآوردی نشان می دهد، فقط طی پنج سال آخر دوره پهلوی، با فرض قیمت اسمی نفت بیش از 200 میلیارد دلار و با لحاظ قیمت واقعی نفت بیش از 800 میلیارد دلار درآمد نصیب این رژیم شد.

در سال 1335 و در آغاز برنامه های توسعه رژیم پهلوی جمعیت کشور کمتر از 19 میلیون نفر بود. این رقم در سال 1355 و دو سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران به 33 میلیون نفر رسیده بود که معادل 35 درصد جمعیت کنونی کشور می شود. یعنی با 2.5 برابر صادرات نفت بیشتر و جمعیت کمتر از نصف؛ که به زبان ساده به معنی درآمد نفتی موثر به میزان بیش از 6 برابر است، نتیجه ای جز واردات و مانورهای تجملی و توهمات «به سوی تمدن بزرگ» (1) به بار نیامد.

بیشتر بخوانید: ناشنیده‌هایی از ریخت‌و‌پاش تشریفاتی شاه پهلوی در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله +فیلم

بزرگترین دلیل بر ناکارآمدی برنامه های توسعه اقتصادی رژیم که همان بریز و به پاش نفتی با لعاب توسعه و برنامه ریزی بود، انقلاب سراسری ملت ایران است که از نابرابری های بی پایان رژیم به ستوه آمدند و طومار آن را برای همیشه درهم پیچیدند.

1- نام کتابی است که محمدرضا پهلوی در سال(1977) 1355 منتشر کرد.

منبع: تسنیم

انتهای پیام/

داستان پنهان پردرآمدترین دوره نفتی ایران