تفسیرآیات278-280سوره بقره

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سرتاسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجره الهی را برای شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیرآیات278-280سوره بقره را می‌خوانید:

یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الْرِّبَو اْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! تقوای الهی پیشه کنید و آنچه را از (مطالبات) ربا باقی مانده است، رها کنید، اگر ایمان دارید. (278)

در آیات قبل به مفاسد ربا اشاره شد که ربا فرد وجامعه را از تعادل خارج و آشفته می کند؛ (یتخبّطه الشیطان) وروشن شد که ربا در حقیقت کم شدن است، نه زیاد شدن؛ (یمحق الربا) اکنون نهی از ربا را صریحاً بیان می کند. (ذروا مابقی من الربا)
در تفاسیرِ مجمع البیان، المیزان و مراغی نقل شده است که وقتی آیه تحریم ربا نازل شد، برخی از صحابه همانند خالدبن ولید، عباس وعثمان، از مردم مقداری طلب از بابت ربا داشتند، آنها در مورد طلبکاری خود، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم کسب تکلیف کردند و آیه فوق نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بعد از نزول این آیه فرمود: عباس، عموی من نیز حقّ مطالبه ربا ندارد و قبل از همه، باید خویشان من دست از ربا بردارند. همچنان که در طی خطبه ای فرمود: «وکلّ ربا فی الجاهلیة موضوع تحت قدمیّ هاتین و اوّل ربا اَضع ربا العباس» تمام رباهای مقرّر در دوره جاهلیّت را زیر پای می اندازم و از همه پیشتر رباهایی که برای عباس است.تفسیر فی ظلال القرآن.*

پیام ها:
1- رباخواری، از عادات زمان جاهلیّت بود که مسلمانان صدر اسلام نیز به آن آلوده بودند. (یا ایها الذین آمنوا... ذروا)
2- تقوا، مرحله ای بالاتر از ایمان است. (یا ایها الذین آمنوا اتّقوا اللّه)
3- رباخوار، مالک بهره نمی شود واسلام سود رَبَوی را به رسمیّت نمی شناسد. (ذروا مابقی من الربا)
4- لازمه ی ایمان وتقوا، صرف نظر کردن از مال حرام است. (ان کنتم مؤمنین)

فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِکُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ
پس اگر چنین نکردید، (بدانید که) اعلان جنگ با خدا و رسولش داده اید و اگر توبه کنید، (اصل) سرمایه های شما از آنِ خودتان است. (ودر این صورت) نه ستم می کنید و نه بر شما ستم می شود. (279)

در اسلام، نه اجازه ربا وبهره کشی واستثمار داده شده و نه اموال مردم یک جانبه مصادره می گردد. در بعضی نظام ها، مالکیّت ملغی وتمام اموال را از صاحبانشان می گیرند و در برخی دیگر، استثمار و بهره کشی و ربا، به هر شکلی آزاد است.

پیام ها:
1- رباخوار، محارب با خداست. او باید بداند که در این جنگ، در یک طرف او قرار دارد و در طرف دیگر، خداوند جبّار. (فأذنوا بحرب من اللّه)
2- رباخواری، گناه کبیره است. چون اعلام جنگ با خداوند است. (بحرب من اللّه)
3- رباخوار، گمان نکند با مردم محروم طرف است، بلکه خداوند به حمایت از محرومان برخاسته و از حقّ آنان دفاع می کند. (بحرب من اللّه)
4- چون رباخوار محارب با خداست، از وظایف حکومت اسلامی مبارزه با رباخوارای است. (فأذنوا بحرب من اللّه)
5 - برای محاربین با خدا نیز راه توبه باز است. (بحرب من اللّه... وان تبتم)
6- رباخوار، تنها مالک اصل مال است، نه بهره آن. (فلکم رؤس اموالکم)
7- برای نجات محرومان، اصل مالکیّت مردم را نادیده نگیرید ومالکیّت خصوصی در اقتصاد اسلامی پذیرفته شده است. (فلکم رؤس اموالکم)
8 - سلطه پذیری و سلطه گری هر دو محکوم است، نه ظلم ببینید و نه ظلم روا دارید. (لاتَظلِمون ولا تُظلمون)
9- انتقام ممنوع است. به رباخوار توبه کننده نیز نباید ظلم شود. (فلکم رؤس اموالکم لا تَظلمون ولا تُظلمون)
10- به توبه کنندگان، نباید بخاطر خلاف کاری های پیشین ظلمی شود. سرزنش کسانی که قبلاً خلاف کار بوده اند ممنوع است. (فان تبتم... لاتَظلمون ولاتُظلمون)
11- استقرار عدالت اقتصادی، از وظایف حکومت اسلامی است. (لاتَظلِمون ولا تُظلمون)

وَإِنْ کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنظِرَةٌ إِلَی مَیْسَرَةٍ وَأَنْ تَصَّدَّقُواْ خَیْرٌ لَکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
واگر (بدهکار) تنگ دست بود، او را تا هنگام توانایی مهلت دهید و (در صورتی که واقعاً توان پرداخت ندارد،) اگر ببخشید برای شما بهتر است، اگر (نتایج آنرا) بدانید. (280)

نکته ها:
هر چند در این آیه سفارش شده که به بدهکار مهلت داده شود، ولی نباید بدهکار از این موضوع سوء استفاده کند. لذا اگر بدون عذر در پرداخت بدهی خود تأخیر کند، گناهکار است. در حدیث آمده است: برای کسانی که بدون عذر، بدهی خود را نمی پردازند، گناهِ دزد نوشته می شود. همچنان که برای مهلت دهندگان، پاداشی چون پاداش شهیدان ثبت می شود. به هر روزی که به بدهکار مهلت داده شود، پاداش صدقه ی همان مبلغ، برای طلبکار ثبت می شود.تفسیر برهان.*

گذشت از بدهکار نادار، برای شما بهتر است، زیرا:
الف: شاید فردا برای خود شما نیز این صحنه پیش آید.
ب: مال فراموش می شود، ولی بخشیدن به نادار هرگز فراموش نمی شود.
ج: کسب رضایت دل محروم و رضای خالق، از کسب درآمد بمراتب بهتر است.
در احکام فقهی آمده است: زندانی کردن بدهکار معذور، ممنوع است و در مواردی که شخص بدهکار واقعاً مالی نداشته باشد که بدهی خود راپرداخت کند، وظیفه ی حکومت اسلامی است که بدهی او را بپردازد.

پیام ها:
1- اسلام، حامی مستضعفان است. (و ان کان ذوعسرة)
2- نه تنها ربا نگیرید، بلکه در گرفتن رأس المال و اصل سرمایه نیز مدارا کنید. (فنظرة الی میسرة)
3- اصل در زمان بندی برای بازپرداخت، توان بدهکار است. (فنظرة الی میسرة)
4- اجبار بدهکاری که توانایی پرداخت دارد، مانعی ندارد. (ان کان ذو عسرة فنظرة)
5 - بخشیدن بدهکار فقیر، صدقه است. (وان تصدقوا خیر لکم)
6- نظام حقوقی و اقتصادی اسلام، با نظام اخلاقی آن پیوند دارد. گرچه بازپس گیری وام حقّ است، ولی مهلت دادن وبخشیدنِ بدهکار باید مراعات شود. (فنظرة... تصدقوا)
7- محدودیّت انسان وثروت دوستی او نمی گذارد که انسان به حقیقت ارزشها و کمالات پی ببرد. (ان کنتم تعلمون)

انتهای پیام/