تفسیر آیات 261 تا 263 سوره بقره

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ قرآن سر تا سر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجزه الهی را برای شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیر آیات 261-263 سوره بقره را می‌خوانید:

مَّثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَ لَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ یُضَعِفُ لِمَنْ یَشَآءُ وَ اللَّهُ وَ سِعٌ عَلِیمٌ

مثل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند بذری است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد،) دو یا چند برابر می کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست. (261)

تفسیر آيه:

سفارش به انفاق و منع از اسراف و تبذیر، بهترین راه برای حل اختلافات طبقاتی است. همچنان که پیدایش و گسترش ربا، زمینه ساز و به وجود آورنده طبقات است. لذا در قرآن آیات لزوم انفاق و تحریم ربا در کنار هم آمده است. (تفسیرالمیزان، ج 2، ص 406)
هر دانه ای، در هر زمینی، هفت خوشه که در هر خوشه صد دانه باشد نمی رویاند، بلکه باید دانه، سالم و زمین، مستعد و زمان، مناسب و حفاظت، کامل باشد. همچنین انفاق مال حلال، با قصد قربت، بدون منّت و با شیوه نیکو آن همه آثار خواهد داشت.

پیام های آیه:

1- انفاق، تنها پاداش اخروی ندارد، بلکه سبب رشد و تکامل وجودی خود انسان می گردد. (مثل الذین ینفقون)
2- ستایش قرآن از کسانی است که انفاق سیره همیشگی آنان باشد. (ینفقون) فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد.
3- انفاق، زمانی ارزشمند است که در راه خدا باشد. در اسلام اقتصاد از اخلاق جدا نیست. (فی سبیل اللّه)
4- استفاده از مثال های طبیعی، هرگز کهنه نمی شود و برای همه مردم در هر سن و شرایطی که باشند، قابل فهم است. تشبیه مال به بذر و تشبیه آثار انفاق به خوشه های متعدّد پر دانه. (کمثل حبّة انبتت سبع سنابل)
5 - تشویق و وعده پاداش، قوی ترین عامل حرکت است. پاداش هفتصد برابر. (واللّه یضاعف)
6- لطف خداوند، محدودیّت ندارد. (واللّه یضاعف ... واللّه واسعٌ علیم)
7- اگر انفاق مال، تا هفتصد برابر قابلیّت رشد و نموّ دارد؛ (کمثل حبّة انبتت سبع سنابل فی کلّ سنبلة مأة حبّة) پس حساب کسانی که در راه خدا جان خود را انفاق می کنند چه می تواند باشد؟! (واللّه واسعٌ علیم)

الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَ الَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُواْ مَنّاً وَ لَا أَذَیً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُونَ

کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند و سپس به دنبال آنچه انفاق کرده اند، منّت نمی گذارند و آزاری نمی رسانند، پاداش آنها برایشان نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند. (262)

تفسير آيه:

هدف اسلام از انفاق، تنها سیر کردن شکم فقرا نیست، بلکه این کار زیبا باید به دست افراد خوب، یا شیوه خوب و همراه با اهداف خوبی باشد.

گاهی انسان گامی برای خدا بر می دارد و کاری را به نیکی شروع می کند، ولی به خاطر عوارضی از قبیل غرور یا منّت یا توقّع و یا امثال آن ارزش کار را از بین می برد. با منّت، اثر انفاق از بین می رود، چون هدف از انفاق تطهیر روح از بخل است، ولی نتیجه منّت، آلوده شدن روح است. منّت گذار، یا در صدد بزرگ کردن خود و تحقیر دیگران است و یا می خواهد نظر مردم را به خود جلب کند که در هر صورت از اخلاص به دور است. مگر خداوند به خاطر همه ی نعمت هایی که به ما داده بر ما منّت گذاشته تا ما با بخشیدن جزئی از آن بر خلق او منّت بگذاریم.

در مجمع البیان حدیثی روایت شده است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند در قیامت به منّت گذاران، نگاه لطف آمیز نمی کند.

پیام های اين آيه:

1- شروع نیکو کافی نیست، اتمام نیکو هم شرط است. (ینفقون... ثمّ لایُتبِعون... منّاً)
2- اسلام حافظ شخصیّت محرومان و فقراست و کوبیدن شخصیّت فقرا از طریق منّت را سبب باطل شدن عمل می داند. (لا یتبعون... منّاً و لا اذیً)
3- اعمال انسان، در یکدیگر تأثیر دارند، یعنی یک عمل می تواند عمل دیگر را خنثی کند. انفاق برای درمان فقر است، ولی منّت گذاری آن را مایه ی درد فقرا می گرداند. (ینفقون... لا یتبعون... منّاً و لا اذیً)
4- خداوند، آینده انفاق کننده را تضمین کرده است. (لا خوف علیهم ولا هم یحزنون)
5 - کسی که بدون منّت و آزار و فقط برای خدا انفاق می کند، از آرامشی الهی برخوردار است. (ینفقون اموالهم فی سبیل اللّه... لا خوف علیهم ولا هم یحزنون)

قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذیً وَاللَّهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ

گفتار پسندیده (با نیازمندان) و گذشت (از تندی آنان)، از بخششی که به دنبال آن آزاری باشد، بهتر است. و خداوند بی نیاز بردبار است. (263)

تفسير آيه:

رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: اگر سائلی نزد شما آمد، به یکی از این دو روش عمل کنید؛ «بذل یسیر او ردّ جمیل» (تفسیر قرطبی و نمونه)

یا چیزی که در توان دارید به او عطا کنید، یا به طرز شایسته‌ای او را ردّ نمایید.

همچنین فرمود: اگر با مال نمی توانید به مردم رسیدگی کنید، با اخلاق برسید.

پیام های این آیه:

1- آبرو و شخصیّت فقیر، با ارزش تر از حفظ شکم و شخص فقیر است. (قول معروف... خیر من صدقة)
2- فقیر را با محبّت و دلسوزی به کار مفیدی که زندگی او را تأمین کند، راهنمایی کنید.
3- انفاق باید همراه با اخلاق باشد. (قول معروف... خیر من صدقة)
4- گفتگوی خوش با فقیر، موجب تسکین او و عامل رشد انسان است، در حالی که صدقه با منّت، هیچ‌کدام را به همراه ندارد. (قول معروف... خیر من صدقة)
5 - اگر فقیری به خاطر فشار و تنگدستی، ناروایی گفت او را ببخشید. (مغفرة)
6- رعایت عرف جامعه، در سخن و عمل لازم است. (قول معروف)
7- خداوند آزار رسانی به فقیر را پاسخ می دهد، ولی نه با عجله. (حلیم)

انتهای پیام/