شب یلدا در همدان با خاطره هایی به یاد ماندنی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛ همدان به عنوان یکی از کهن‌ترین‎ شهرهاي كشور، داراي سنت‌های خاص و ویژه‌ای مانند شب یلدا معروف به شب چله است  وقتی بلندترین شب سال فرا می‌رسد، همه در هیجان وتکاپوی برپایی جشنی در کنار خانواده هایشان  می شوند
شب چله ، وقتی که تمام اهل خانه وفامیل  دور هم جمع می شوند کدبانوی خانه کشمش ، مویز ، شانی ، هندوانه ، تخمه خربزه وهندوانه که به اینها آجیل شب چله می گویند  می آورند وروی کرسی می گذارند.

فال سوزن

باید گفت فال سوزن یکی از سنت های همدان در اين شب است که به ثبت ملی هم رسیده است رسیده است، در همدان چند ماه قبل از فرارسیدن زمستان ،کدبانوی خانه درفکر شب چله است ودست اندرکار تهیه خوراکی ها و شبچره می شود.
 وقتی خوردنی ها تمام شد یک تکه پارچه تازه وآب ندیده می آورند یک نفر زن مسن وبا کمال که شعر از حفظ دارد ، شعری می خواند ودختر بچه کوچک ومعصومی روی همان پارچه سوزن میزند، حاضران مجلس دردل نیت می کنند، خواندن هر شعر که تمام شده در هر محلی که دختر سوزن زده ( البته دیگران محل سوزن زدن ها را نبایند ببینند ) مخصوص یک شعر است وهر کسی هر نیتی دارد یکی از آنها را که مخصوص یک شعری است انتخاب وشعر را جواب نیت خود می داند.

این شعرها که می آوریم نمونه ای از اشعاری است که برای فال سوزن می خوانند:
* بالای کوچه پسندت کردم ای گل کوتاه بودی بلندت کردم ای گل ترش بودی مثل آبلیمو به مثل خرده قندت کردم ای گل
* سفید مرغی بودم بر شاخ پسته فلک سنگی زدم بالم شکسته فلک بالی بده پرواز گیرم دردروازه شیراز گیرم
* سحر صبحی برفتم دیدن گل بدیدم جفت بلبل شاخه گل زبان زرگری می خواند ومیگفت خدا تا کی کنم صبر وتحمل ؟
* کوچه درآمدی ومی رقصیدی کارد وقمه وکیسه به ما بخشیدی کارد وقمه وکیسه به ما نفتاده عید من وتو ، عید قربان افتاده
در بعضی از خانواده ها رسم است شب چله بیشتر در خانه بزرگ خانواده جمع می شوند ، البته هر کس مقداری شبچره و میوه و سایر مایحتاج شب چله را با خود می آورد .
تمام میوه ها وخوراکی های زمستانی به علاوه هندوانه وقوت خضر نبی خورده می شود .
شب چله شام مخصوص ندارد . خربزه هم جزء واجبات نیست .
انار و به برای شب چله می گذارند که از قدیم گفته اند « سیب سردی ، انار نامردی ، به به دستم بده اگر مردی » انار را یا دان می کنند یا بیشتر نصف کرده ودر ظرف می چینند . خلاصه همه میوه های زمستانی را روی کرسی یا وسط اتاق چیده ، دست نمی زنند تا مردخانه یا بزرگترخانواده بیاید وقسمت کند . البته در همه خانه ها همه گونه میوه یافت نمی شود یعنی نمی توانند تهیه کنند . فقط در خانواده های متمکن ممکن است که همه چیز باشد . بچه ها که می دانند شب چله مهمان می آید با هم دم می گیرند : / امشب شب چله است/ خاله جان سر پله است/ ونام هر کس را که دوست دارند بیاید می گویند و می خوانند :
امشب شب چله است حسن چل سر پله است بیارین هندوانه حسن چل بلومانه
شب چله فال گرفتن ومهره انداختن نیز رواج دارد ، یک نفر یک کوزه کوچک به نام قوزوله می آورد وبه همه می گوید می خواهم مهره بریزم . هر کس هر چه دارد مثل دکمه ، مهره ، سنجاق که خودش آنرا بشناسد در کوزه می ریزد بعد در کوزه را آهسته می بندند وزیر ناودان روبه قبله آویزان می کنند . این کوزه یک شبانه روز می ماند تا شب چله که همه جمع شدند کوزه را آورده به دست دختر نابالغی می دهند و او را عروس می کنند . دویاق که یک پارچه گلی رنگی است به سر او می اندازند . او هم کوزه را در بغل گرفته دانه دانه مهره ها را که در کوزه هست بیرون می آورد . ولی نشان نمی دهد تا شعر خوانده شود . گاه شعری از حافظ وگاه شعری محلی می خوانند وآنوقت عروس مهره را نشان می دهد . مهره مال هر کس بود شعر هم مربوط به او می شود . گاه هر یک از حاضران یک شعر می خواند تا مهره ها تمام شود . این فال خیلی طرفدار دارد . یکی دیگر از رسوم شب چله فرستادن شب چله ای است که برای عروس عقد کرده می فرستند به این ترتیب که دختری را که عقد کرده اند وهنوز به خانه بخت نبرده اند ، خانه شوهر وظیفه دارند برایش شب چله ای بفرستند . از میوه هر چه که از قوه مالی شان برآید , ولی قوت خضر نبی واجب است . اما برای عروس ، چنجه هندوانه وخربزه که خودشان درست کرده اند نمی فرستند بلکه آجیل شور میفرستند به اضافه مرغ وماهی ویک قواره پارچه . اینها را توی سینی واگر زیاد باشد توی خوانچه می گذارند . و با شیرینی به خانه عروس می فرستند . عروس هم در عوض چیزی مانند پارچه پیراهنی یا پارچه لباسی یا جوراب برای داماد می فرستد همراه با یک جعبه شیرینی شب چله می گویند ومی خندند وشبچره می خورند وتفریح می کنند وتا نصف شب می نشینند وشادی می کنند که از فردا دیگر روزها بلند خواهد شد.
 
مهره‌اندازی در شب یلدا

شب چله فال گرفتن و مهره انداختن نیز رواج دارد به طوری که یک نفر یک کوزه پر از آب می‌آورد و هر کس نشانی از خود چون دکمه، انگشتر، سنجاق و... را درون کوزه می‌اندازدوپس از مهره انداختن درون کوزه، دخترک کوچکی با لباس قرمز و روسری توری قرمزی بر سر همراه با شعرخوانی یکی از بزرگترهای مومن، دست در کوزه کرده و مهره را برمی‌دارد، که بنا به هر شعری که خوانده شده، هر کس نیت خود را تصور می‌کند.

چله‌ای داماد برای عروس در شب یلدا

فرستادن شب چله‌ای برای عروس عقد کرده از دیگر رسومات همدانی‌هاست به طوری که خانواده شوهر وظیفه دارد برای عروس خود شب چله‌ای بفرستند، خانواده شوهر خنچه‌ای از خوراکی‌های شب یلدا به همراه هدیه‌ای برای عروس را برای خانواده دختر می‌فرستند و خانواده عروس هم متقابلاً هدیه‌ای را برای داماد می‌فرستند.
همدان یکی از قدیمی ترین شهرهای است که برای هر ایامی سنت‌های خاص ومخصوص به خود  دارد‌ که شب یلدا هم یکی از این سنت های ماندگار است باید گفت شاید دیگر بدلیل مدرن شدن دنیا وسبک زندگی جدید در خانواده ها این سنت انجام نشود اما برگزاری جشن شادی برگرفته از این آیین هنوزم در بین مردم وجود دارد.

انتهای پیام/ج