مروری بر ریشه های موسیقی آیینی در «چشم شب روشن»

به گزارش خبرنگار حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی امین فروغی درباره موسیقی آیینی اظهار کرد: موسیقی مذهبی بخش مهمی از موسیقی تمام فرهنگ ها و اقوام را تشکیل می دهد. به شهادت تاریخ از ابتدای تاریخ بشری هرجا آیین پرستش و معنویتی در میان اقوام بشری و فرهنگها وجود داشته، عنصر بسیار مهمی به نام موسیقی در کنار این آیین ها حضور داشته است. بیش و پیش از هنری، موسیقی به ادیان خدمت کرده است.

پیوند موسیقی مذهبی با شعاتر حسینی
وی درخصوص پیوند موسیقی و آیین پرستش و سوگواری در اسلام و تشیع، گفت: پیوند موسیقی مذهبی با شعائر حسینی تا آنجا است که اگر موسیقی را از این شعائر بگیریم، به حیات بسیاری از آنها خاتمه داده ایم. در شبیه خوانی، نوحه خوانی، مقتل خوانی، قرائت قرآن، اذان گویی و... موسیقی، ریتم و ملودی وجود دارد و اگر موسیقی را برای مثال از نوحه خوانی بگیریم به حیات آن خاتمه داده ایم.

پس از پخش بخش هایی از سریال «تنهاترین سردار»، مهدوی موسیقی آن را در عرصه موسیقی مذهبی معرفی کرد.

امین فروغی نیز ادامه داد: نغمات مذهبی ما فراز و نشیب هایی را طی کرده تا جایی که اگر به گفته موسیقیدانان اگر شعائر مذهبی نبود ما چیزی به اسم موسیقی ملی نداشتیم. در دوره هایی که اساتید این فن با محدودیت مواجه بوده اند، برای از بین نرفتن این هنر و عرض ادب به شعائر خودشان، موسیقی را در راه معنویت به کار برده اند.

بنان، تاج اصفهانی و قوامی در ابتدای کار نوحه خوان بودند
وی یادآور شد: اسامی بزرگمردان موسیقی ما از اقبال سلطان، تاج اصفهانی، غلامحسین بنان، مرحوم قوامی، مرحوم ظلی و بزرگوارانی که به رحمت حق پیوستند در ابتدای کار یا نوحه خوان و شبیه خوان بودند یا در محضر نوحه خوانان تلمذ می کردند. موسیقی همواره در خدمت مذهب بوده است و ادیان و اعتقادات و مذهب باعث بالندگی این هنر شده است. 

این پژوهشگر موسیقی تصریح کرد: خوانندگی مذهبی در گذشته به دستگاه های موسیقی ایرانی ملتزم بوده اند و به صورت سنتی این کار را انجام می دادند و ردپای بسیاری از این آداب در الحان و نغمات ما موجود است. گوشه ای در ماهور داریم به نام راک عبدالله که نشانگر آن است که فردی به نام عبدالله در تعزیه، اینگونه اجرا می کرده است. روح سوگواری حسینی و عزاداری بر هنرهای ما سایه افکنده است.

تولد مرثیه سرایی پس از واقعه عاشورا
در ادامه شعرخوانی بهاالدین خرمشاهی روی آنتن رفت و سپس امین فروغی ادامه داد: در بدو حادثه عاشورا در بین شعرای عرب مرثیه های بلند و تابناکی متولد شد و به راستی نخستین مرثیه سرایان در این عرصه بازماندگان از خاندان امام حسین (ع) بودند و از امام سجاد (ع) و از بانوان سراپرده حسینی نیز مراثی در دست هست. در زبان پارسی از قرن چهارم با کسایی مروزی مرثیه سرایی آغاز شد و با محتشم جانی تازه گرفت و به راه خود ادامه داد. محتشم را اگر پدر مرثیه سرایی ایران و تشیع بدانیم بیراه نگفته ایم؛ باز این چه شورش است که در خلق عالم است، باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است...

تاریخچه نوحه خوانی در ایران
این پژوهشگر موسیقی اعلام کرد: درباره نوحه خوانی و سرودن نوحه پیش از یغمای جندقی سند تاریخی پر رونقی در دست نیست، مگر تک بیت و نوحه های بسیار کوتاه. یغمای جندقی فرم جدیدی در نوحه ایجاد کردو پس از او حرکتی ایجاد شد که در عهد قاجاریه ادامه کرد تا به دوره مشروطه و پس از مشروطه می رسیم که میرزاحسین بابامشکین شکل جدیدی از نوحه را به وجود آورد که الحان و نغمات موسیقی نقش زیادی ایفا کردند.
 
وی در پایان گفت: پس از او نوحه خوانی رونق گرفت تا در زمان مرحوم حاج مرزوق که یکی از نوحه خوان های قدیم ایران است و تحولی در نوحه گری ایجاد کرد.

«چشم روشن شب» به تهیه کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا، شنبه تا چهارشنبه ها ساعت 23 از شبکه چهار سیما روی آنتن می رود و روز بعد ساعت 13:30 بازپخش می شود.



انتهای پیام/