گزارش/
دولت ترامپ و دکترین ماشه
در صورت نقض برجام توسط دولت ترامپ مکانیزم حل اختلاف این توافق چه می‌گوید؟
به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا در سخنرانی های مکرر خود پیش از انتخابات اعلام کرد اولویت نخست کاریش پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، لغو توافق هسته ای ایران خواهد بود.
به نقل از یو اس ای تودی، دونالد ترامپ سخنرانی های خود را با انتقاد شدید از برجام آغاز کرد،وی تاکید کرد مهم ترین اولویتش در کاخ سفید برچیدن توافق هسته ای آمریکا با ایران خواهد بود.
وی مدعی شد این توافق یک فاجعه برای آمریکا و اسراییل است.
مشاور ترامپ: برجام بدترین توافق تاریخ است
«جیمز وولسی» مشاور امنیت ملی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در گفتگو با سی ان ان برجام را بدترین توافق بین‌المللی تاریخ آمریکا توصیف کرد.
مشاور ترامپ افزود: «این مسئله‌ای است که هماکنون نیز با آن مواجه هستیم، یعنی اکنون با دو جنبش تمامیت‌خواه روبرو هستیم،یکی از آنها تهدیدی میان‌مدت است و دیگری نگرانی‌ای بلندمدت، ثابت و به عقیده من عمیق‌تر است ،برداشت من این است که قرار نیست ما به هیچ‌یک از آنها، نه ایران و نه داعش را سهل بگیریم. اما تصور می‌کنم که ایران پیش از بازه ده ساله‌ای که در این توافق در نظر گرفته شده، به بمب اتم دست یابدو تصور می‌کنم که رئیس‌جمهور منتخب درست می‌گوید که این بدترین توافق ملی است که ایالات متحده تاکنون امضا کرده است».
مشاور ترامپ با اشاره به مکانیزم حل اختلاف تصریح کرد: «این (توافق) قابل اجرا نیست، چراکه همه بخش‌های آن در اختیار همه طرف‌ها قرار نگرفته است، بنابراین اگر مفاد آن را بخوانید می‌بینید که هنوز اجرایی نشده است».
مکانیزم حل اختلاف چیست؟
بر پایه مکانیزم حل اختلاف اگر هر کشور از کشورها نسبت به نقض عهد یکی از طرف ها مدعی «عدم پایبندی اساسی» شود این ادعا طی یک فرآیند چند مرحله ای و نسبتا طولانی مدت برای تصمیم گیری به صورت اجماعی به کمیسیون مشترک که 8 عضو شامل ایران، نماینده اتحادیه اروپا و کشورهای 1+5 دارد، می رود یعنی همه اعضا باید به تصمیم مربوط رای دهند و حتی اگر یک عضو با آن مخالف باشد تصمیم نهایی نخواهد شد لذا هر عضو می تواند نظر بقیه اعضا را وتو کند.
بند 11 قطعنامه 2231 می‌گوید اگر یکی از دولت‌های طرف برجام در خصوص هر مساله‌ای که مصداق عدم پایبندی اساسی به برجام است، اعلامیه‌ای صادر کند، ادامه اجرای بند 7 یعنی ادامه اجرای لغو قطعنامه‌های لغو شده، باید ظرف 30 روز مجددا در شورای امنیت به رای گذارده شود.
در بند 12 هم تصریح شده است که اگر ظرف 30 روز از اعلام رسمی دولت مزبور در خصوص نقض اساسی برجام، شورای امنیت نتواند به تصویب یک قطعنامه جدید مبنی بر ادامه لغو قطعنامه‌های قبلی برسد، آن‌گاه از روز سی و یکم تمام قطعنامه‌های قبلی مجددا جاری گردیده و اجرای آنها همان‌طور که قبل از صدور قطعنامه 2231 ساری و جاری بود، از سر گرفته می‌شود.
با توجه به اینکه تصمیم در این موضوع در کمیسیون مشترک بر اساس اجماع است اینجا یکی از مهمترین ابهامات و نقدهایی که برخی منتقدین مطرح می کنند مطرح می شود که «چگونه یک کشور مثل آمریکا به تنهایی می تواند با بهانه گیری یا بدون دلیل منطقی مدعی نقض عهد توسط ایران شود و عملا تحریم ها را برگرداند و بدون نیاز به رای گیری مجدد در شورای امنیت تمام قطعنامه ها را به جای خود برگرداند؟ آیا شاکی خود می تواند قاضی هم باشد؟»
اگر ایالات متحده به هر دلیل و بهانه‌ای، مدعی نقض اساسی برجام از سوی ایران شود و با تلاش‌ها در کمیسیون برجام هم نخواهد که قانع شود. آن‌گاه باید ظرف 10 روز از اعلام واشنگتن، یکی از اعضا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ادامه لغو قطعنامه‌های سابق تسلیم شورای امنیت کند. اگر تا روز دهم هیچ یک از اعضا پیش‌نویس را ارائه نکند، رئیس شورای امنیت باید این مسئولیت را بپذیرد.
ظرف 30 روز از اعلام ایالات متحده، باید در خصوص پیش‌نویس فوق‌الذکر رای‌گیری شود و همان‌طور که همه می‌دانند، تصویب هر قطعنامه‌ای در شورای امنیت، نیازمند عدم مخالفت 5 عضو دائم شوراست. یعنی واشنگتن به‌راحتی می‌تواند خود ادعای نقض اساسی برجام را نموده و سپس خود پیش‌نویس ادامه لغو قطعنامه‌ای سابق را وتو کرده و قطعنامه‌های تحریمی پیشین از جمله 1929 را دوباره به جریان اندازد. «مکانیسم ماشه نیز به این مسئله اشاره دارد.»
طراحی مکانیسم ماشه، طراحی دولت باراک اوباما بود و حالا دولت دونالد ترامپ می‌تواند از آن بهره ببرد. در واقع تیم اوباما – کری قطعنامه 2231 را به‌گونه‌ای طراحی کردند که هر گاه به بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی نیاز داشتند، با مانعی نظیر وتوی روسیه و چین مواجه نشوند.
بر اساس آنچه قطعنامه 2231 می‌گوید، آمریکا خود به تنهایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی پیشین کافی‌ست و نیازی به همکاری دیگر کشورها ندارد. بر این اساس، قطعنامه 2231 شورای امنیت، تضمین چندان معتبری برای برجام نیست و دست‌کم از بعد حقوقی و بر روی کاغذ، حق زنده کردن قطعنامه‌های پیشین را به واشنگتن می‌دهد.
البته این بعد حقوقی ماجراست. حقوق بین‌الملل همیشه ابزار دست سیاست بین‌الملل بوده است. احتمالا خروج از برجام به همان راحتی نیست که قطعنامه 2231 پیش‌بینی کرده است، اما قطعا استناد به این قطعنامه به‌عنوان تضمین بین‌المللی برجام نیز نادرست و غیرواقعی‌ست. قطعنامه 2231 به هر یک از طرفهای دارای حق وتو در شورای امنیت عملا این حق را می‌دهد که برجام را از مشروعیت بین‌المللی بیندازد.
آمریکا به دنبال بازگشت اتوماتیک تحریم هاست!
امیر ساعد وکیل کارشناس حقوق بین الملل و استاده دانشگاه در گفتگو با خبرنگار سیاسی باشگاه خبرنگاران اظهار داشت: ما با چند سناریو با روی کار آمدن ترامپ مواجه هستیم،سناریوی نخست به این مسئله اشاره دارد که ایالات متحده تلاش کند با بهره برداری برخی از خلاهای حقوقی و ابهامات برجام ایران را متهم به نقض توافق کند، به عنوان مثال می توان به موضوع تولید میزان معین آب سنگین اشاره کرد. در این سناریو ایالات متحده به جای اینکه اقدام به اجرای سند برجام نماید با تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی جهان تلاش خواهد کرد تا مکانیزم بازگشت اتوماتیک تحریم های هسته ای را به بهانه نقض برجام توسط ایران فراهم ساخته و به این ترتیب وجه علی الظاهر مشروعی به رویکرد مبتنی بر توقف اجرایی برجام ببخشد.
خاورمیانه دستاویز آمریکا برای لغو برجام
وی در ادامه افزود: سناریوی دوم احتمالی بر تاکید رئیس جمهور بعدی ایالت متحده بر روی تحرکات جمهوری اسلامی ایران در بعضی از کشورهای منطقه مثل یمن و سوریه خواهد بود و با متهم کردن ایران تحت عنوان حامی تروریسم یا آزمایش موشکهای دور برد، زمینه اعمال تحریم های جدید و سنگینی را در این چهار چوب علیه ایران فراهم ساخته و به این ترتیب توافقات به دست آمده در چار چوب برجام را بی اثر نماید.
لغو یک طرفه به انزوای سیاسی آمریکا می انجامد!
این کارشناس حقوق بین الملل تصریح کرد:سناریوی سوم که قطعا بدترین راهکار ممکن برای ایالات متحده خواهد بود اعلام بی اعتباری یک جانبه برجام از سوی این کشور خواهد بود و به این ترتیب این امر منجر به انزوای سیاسی ایالات متحده در همکاری‌های هسته‌ای و تجاری- بین المللی با ایران خواهد شد ،درنهایت اتحادیه اروپا نیز با منافع و سهمی که از بازار در ایران برای خود دست و پا خواهد کرد راه خود را از آمریکا جدا خواهد کرد، این اقدام قطعا با مبانی اساسی حقوق بین الملل در تعارض است وآمریکا ناچار خواهد بود هزینه سیاسی گزافی را در این صورت متحمل گردد.
برجام باید در سازمان ملل به ثبت رسد
وکیل در ادامه بیان داشت:«بارها این موضوع را به عنوان یکی از کاستی‌های تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران اشاره کرده ام که هرچند بنا به پاره‌ای از ملاحظات، ایران این موضوع را دنبال نموده که برجام معاهده بین‌المللی نیست ونیازی ندارد که طی فرآیندی به تصویب در مجلس شورای اسلامی برسد،اما فارغ از اینکه حقوق بین‌الملل توافق برجام را به عنوان یک معاهده بین‌المللی با یک موافقتنامه نزاکتی بین‌المللی قلمداد نماید،چنانچه در آینده بین طرفهای توافق برجام در اجرای آن اختلافی رخ دهد،راهکار یا مکانیسم حل وفصل اختلافات پیش بینی شده در برجام می‌تواند از ظرفیت‌های عام حقوق بین‌الملل برای گره گشایی یاری جوید.»
این کارشناس حقوق بین الملل خاطر نشان کرد:«در این راستا بر اساس منشور سازمان ملل متحد در صورتی که اختلاف نزد دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح گردد استناد مواقفت نامه بین‌المللی مشروط به آن است که آن سند در دبیر خانه سازمان ملل به ثبت رسیده باشد، اما متاسفانه تا کنون نه ایران و نه طرفهای مقابل مذاکره اقدام به این کار ننموده‌اند. بدیهی است طرف مذاکره ایران با توجه به ابزار حق وتو در شورای امنیت نیاز ندارد که از ظرفیت‌های دیگر حقوق بین‌الملل بهره گیرد اما این ایران است که به منظور پیگیری احتمالی آینده حقوقی خود ممکن است ناگزیر به توسل به نهادهای بین‌المللی دیگر از جمله دیوان لاهه شود و بنا به منشور سازمان ملل سندی که ثبت نشده باشد در مقابل دیوان بین‌المللی دادگستری قابل استناد نخواهد بود، لذا اکیدا توصیه می کنم که ایران در صدد ثبت توافق برجام برآید و چنانچه در برجام به مشکل برخوردیم که بر اساس راهکارهای آن قابل حل نبود، امکان بررسی روشهای اختلاف حقوقی کشورمان از طریق ذخایر و ظرفیت‌های موجود در حقوق بین الملل قابل بررسی و فراهم شود.»
انتهای پیام/
به نقل از یو اس ای تودی، دونالد ترامپ سخنرانی های خود را با انتقاد شدید از برجام آغاز کرد،وی تاکید کرد مهم ترین اولویتش در کاخ سفید برچیدن توافق هسته ای آمریکا با ایران خواهد بود.
وی مدعی شد این توافق یک فاجعه برای آمریکا و اسراییل است.
مشاور ترامپ: برجام بدترین توافق تاریخ است
«جیمز وولسی» مشاور امنیت ملی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در گفتگو با سی ان ان برجام را بدترین توافق بین‌المللی تاریخ آمریکا توصیف کرد.
مشاور ترامپ افزود: «این مسئله‌ای است که هماکنون نیز با آن مواجه هستیم، یعنی اکنون با دو جنبش تمامیت‌خواه روبرو هستیم،یکی از آنها تهدیدی میان‌مدت است و دیگری نگرانی‌ای بلندمدت، ثابت و به عقیده من عمیق‌تر است ،برداشت من این است که قرار نیست ما به هیچ‌یک از آنها، نه ایران و نه داعش را سهل بگیریم. اما تصور می‌کنم که ایران پیش از بازه ده ساله‌ای که در این توافق در نظر گرفته شده، به بمب اتم دست یابدو تصور می‌کنم که رئیس‌جمهور منتخب درست می‌گوید که این بدترین توافق ملی است که ایالات متحده تاکنون امضا کرده است».
مشاور ترامپ با اشاره به مکانیزم حل اختلاف تصریح کرد: «این (توافق) قابل اجرا نیست، چراکه همه بخش‌های آن در اختیار همه طرف‌ها قرار نگرفته است، بنابراین اگر مفاد آن را بخوانید می‌بینید که هنوز اجرایی نشده است».
مکانیزم حل اختلاف چیست؟
بر پایه مکانیزم حل اختلاف اگر هر کشور از کشورها نسبت به نقض عهد یکی از طرف ها مدعی «عدم پایبندی اساسی» شود این ادعا طی یک فرآیند چند مرحله ای و نسبتا طولانی مدت برای تصمیم گیری به صورت اجماعی به کمیسیون مشترک که 8 عضو شامل ایران، نماینده اتحادیه اروپا و کشورهای 1+5 دارد، می رود یعنی همه اعضا باید به تصمیم مربوط رای دهند و حتی اگر یک عضو با آن مخالف باشد تصمیم نهایی نخواهد شد لذا هر عضو می تواند نظر بقیه اعضا را وتو کند.
بند 11 قطعنامه 2231 می‌گوید اگر یکی از دولت‌های طرف برجام در خصوص هر مساله‌ای که مصداق عدم پایبندی اساسی به برجام است، اعلامیه‌ای صادر کند، ادامه اجرای بند 7 یعنی ادامه اجرای لغو قطعنامه‌های لغو شده، باید ظرف 30 روز مجددا در شورای امنیت به رای گذارده شود.
در بند 12 هم تصریح شده است که اگر ظرف 30 روز از اعلام رسمی دولت مزبور در خصوص نقض اساسی برجام، شورای امنیت نتواند به تصویب یک قطعنامه جدید مبنی بر ادامه لغو قطعنامه‌های قبلی برسد، آن‌گاه از روز سی و یکم تمام قطعنامه‌های قبلی مجددا جاری گردیده و اجرای آنها همان‌طور که قبل از صدور قطعنامه 2231 ساری و جاری بود، از سر گرفته می‌شود.
اگر ایالات متحده به هر دلیل و بهانه‌ای، مدعی نقض اساسی برجام از سوی ایران شود و با تلاش‌ها در کمیسیون برجام هم نخواهد که قانع شود. آن‌گاه باید ظرف 10 روز از اعلام واشنگتن، یکی از اعضا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ادامه لغو قطعنامه‌های سابق تسلیم شورای امنیت کند. اگر تا روز دهم هیچ یک از اعضا پیش‌نویس را ارائه نکند، رئیس شورای امنیت باید این مسئولیت را بپذیرد.
ظرف 30 روز از اعلام ایالات متحده، باید در خصوص پیش‌نویس فوق‌الذکر رای‌گیری شود و همان‌طور که همه می‌دانند، تصویب هر قطعنامه‌ای در شورای امنیت، نیازمند عدم مخالفت 5 عضو دائم شوراست. یعنی واشنگتن به‌راحتی می‌تواند خود ادعای نقض اساسی برجام را نموده و سپس خود پیش‌نویس ادامه لغو قطعنامه‌ای سابق را وتو کرده و قطعنامه‌های تحریمی پیشین از جمله 1929 را دوباره به جریان اندازد. «مکانیسم ماشه نیز به این مسئله اشاره دارد.»
طراحی مکانیسم ماشه، طراحی دولت باراک اوباما بود و حالا دولت دونالد ترامپ می‌تواند از آن بهره ببرد. در واقع تیم اوباما – کری قطعنامه 2231 را به‌گونه‌ای طراحی کردند که هر گاه به بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی نیاز داشتند، با مانعی نظیر وتوی روسیه و چین مواجه نشوند.
بر اساس آنچه قطعنامه 2231 می‌گوید، آمریکا خود به تنهایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی پیشین کافی‌ست و نیازی به همکاری دیگر کشورها ندارد. بر این اساس، قطعنامه 2231 شورای امنیت، تضمین چندان معتبری برای برجام نیست و دست‌کم از بعد حقوقی و بر روی کاغذ، حق زنده کردن قطعنامه‌های پیشین را به واشنگتن می‌دهد.
البته این بعد حقوقی ماجراست. حقوق بین‌الملل همیشه ابزار دست سیاست بین‌الملل بوده است. احتمالا خروج از برجام به همان راحتی نیست که قطعنامه 2231 پیش‌بینی کرده است، اما قطعا استناد به این قطعنامه به‌عنوان تضمین بین‌المللی برجام نیز نادرست و غیرواقعی‌ست. قطعنامه 2231 به هر یک از طرفهای دارای حق وتو در شورای امنیت عملا این حق را می‌دهد که برجام را از مشروعیت بین‌المللی بیندازد.
آمریکا به دنبال بازگشت اتوماتیک تحریم هاست!
امیر ساعد وکیل کارشناس حقوق بین الملل و استاده دانشگاه در گفتگو با خبرنگار سیاسی باشگاه خبرنگاران اظهار داشت: ما با چند سناریو با روی کار آمدن ترامپ مواجه هستیم،سناریوی نخست به این مسئله اشاره دارد که ایالات متحده تلاش کند با بهره برداری برخی از خلاهای حقوقی و ابهامات برجام ایران را متهم به نقض توافق کند، به عنوان مثال می توان به موضوع تولید میزان معین آب سنگین اشاره کرد. در این سناریو ایالات متحده به جای اینکه اقدام به اجرای سند برجام نماید با تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی جهان تلاش خواهد کرد تا مکانیزم بازگشت اتوماتیک تحریم های هسته ای را به بهانه نقض برجام توسط ایران فراهم ساخته و به این ترتیب وجه علی الظاهر مشروعی به رویکرد مبتنی بر توقف اجرایی برجام ببخشد.
خاورمیانه دستاویز آمریکا برای لغو برجام
وی در ادامه افزود: سناریوی دوم احتمالی بر تاکید رئیس جمهور بعدی ایالت متحده بر روی تحرکات جمهوری اسلامی ایران در بعضی از کشورهای منطقه مثل یمن و سوریه خواهد بود و با متهم کردن ایران تحت عنوان حامی تروریسم یا آزمایش موشکهای دور برد، زمینه اعمال تحریم های جدید و سنگینی را در این چهار چوب علیه ایران فراهم ساخته و به این ترتیب توافقات به دست آمده در چار چوب برجام را بی اثر نماید.
لغو یک طرفه به انزوای سیاسی آمریکا می انجامد!
این کارشناس حقوق بین الملل تصریح کرد:سناریوی سوم که قطعا بدترین راهکار ممکن برای ایالات متحده خواهد بود اعلام بی اعتباری یک جانبه برجام از سوی این کشور خواهد بود و به این ترتیب این امر منجر به انزوای سیاسی ایالات متحده در همکاری‌های هسته‌ای و تجاری- بین المللی با ایران خواهد شد ،درنهایت اتحادیه اروپا نیز با منافع و سهمی که از بازار در ایران برای خود دست و پا خواهد کرد راه خود را از آمریکا جدا خواهد کرد، این اقدام قطعا با مبانی اساسی حقوق بین الملل در تعارض است وآمریکا ناچار خواهد بود هزینه سیاسی گزافی را در این صورت متحمل گردد.
برجام باید در سازمان ملل به ثبت رسد
وکیل در ادامه بیان داشت:«بارها این موضوع را به عنوان یکی از کاستی‌های تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران اشاره کرده ام که هرچند بنا به پاره‌ای از ملاحظات، ایران این موضوع را دنبال نموده که برجام معاهده بین‌المللی نیست ونیازی ندارد که طی فرآیندی به تصویب در مجلس شورای اسلامی برسد،اما فارغ از اینکه حقوق بین‌الملل توافق برجام را به عنوان یک معاهده بین‌المللی با یک موافقتنامه نزاکتی بین‌المللی قلمداد نماید،چنانچه در آینده بین طرفهای توافق برجام در اجرای آن اختلافی رخ دهد،راهکار یا مکانیسم حل وفصل اختلافات پیش بینی شده در برجام می‌تواند از ظرفیت‌های عام حقوق بین‌الملل برای گره گشایی یاری جوید.»
این کارشناس حقوق بین الملل خاطر نشان کرد:«در این راستا بر اساس منشور سازمان ملل متحد در صورتی که اختلاف نزد دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح گردد استناد مواقفت نامه بین‌المللی مشروط به آن است که آن سند در دبیر خانه سازمان ملل به ثبت رسیده باشد، اما متاسفانه تا کنون نه ایران و نه طرفهای مقابل مذاکره اقدام به این کار ننموده‌اند. بدیهی است طرف مذاکره ایران با توجه به ابزار حق وتو در شورای امنیت نیاز ندارد که از ظرفیت‌های دیگر حقوق بین‌الملل بهره گیرد اما این ایران است که به منظور پیگیری احتمالی آینده حقوقی خود ممکن است ناگزیر به توسل به نهادهای بین‌المللی دیگر از جمله دیوان لاهه شود و بنا به منشور سازمان ملل سندی که ثبت نشده باشد در مقابل دیوان بین‌المللی دادگستری قابل استناد نخواهد بود، لذا اکیدا توصیه می کنم که ایران در صدد ثبت توافق برجام برآید و چنانچه در برجام به مشکل برخوردیم که بر اساس راهکارهای آن قابل حل نبود، امکان بررسی روشهای اختلاف حقوقی کشورمان از طریق ذخایر و ظرفیت‌های موجود در حقوق بین الملل قابل بررسی و فراهم شود.»
انتهای پیام/
