پیشنهادهای خوب یا بد، تاکتیک متفاوت کشورهای 5+1 در برخورد با برنامه هسته‌ای ایران
دیر یا زود، پرونده هسته ای بسته خواهد شد، اما آنچه که اهمیت دارد این نکته است که پس از اتمام این روند، موضع گیری های این کشور چه تاثیری بر آینده روابط ایران و این کشورها خواهد داشت.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران مذاکرات در خصوص برنامه هسته‌ای ایران سالها است که پیوسته ادامه پیدا کرده و دنیا در طی این بازه‌ی زمانی، شاهد انبوه اطلاعات و اظهار نظرهای مختلفی بوده است بسیاری از این اختلاف نظرها مستقیما به روابط ایران و آمریکا مربوط می شود.
گرچه در ابتدا کشورهای دیگر چون روسیه و چین خواهان حل سریع این مذاکرات بودند و حتی کشوری مانند فرانسه از طولانی شدن روند مذاکرات انتقاد می کرد، اما با طولانی شدن روند مذاکرات، کم کم وزرای خارجه آنها در این نشست ها نقش کم رنگ تری ایفا کردند، اما آنها مجددا به این نتیجه رسیدند که مذاکره تنها بین ظریف و جان کری صورت گرفته کافی نیست و وزرای خارجه این کشور مجددا به روند مذاکرات بازگشتند و شاهد ورود آنها به نهایی ترین مرحله مذاکرات در وین هستیم.
سیاست اوباما در توسل به راه حل دیپلماتیک برای حل مسئله هسته‌ای ایران، که برآمده از درک واقعیت‌های سیاسی-امنیتی جدید منطقه است، زنگ خطری جدی برای شکستن این تفکر غالب در واشنگتن است که اساسا اعتقاد دارند هرگونه توافق آمریکا با ایران به هزینه منافع متحدان منطقه ای کشورشان خواهد بود.
لایه‌های قدرتمند در ساختار سیاسی آمریکا با حمایت لابی‌های متحد این کشور در منطقه (اسرائیل و عربستان) این تفکر سنتی را تقویت کرده اند که ایران با سیاستی گسترش طلبانه به دنبال افزایش و تثبیت "قدرت نسبی" خود در خلیج فارس، عراق و شامات، شبه جزیره عربی و سرزمین های فلسطینی است، توجیهی که بر مبنای آن ایران به عنوان منبع اصلی تهدید در منطقه معرفی شده است و به دنبال آن در استراتژی خاورمیانه‌ای امریکا، سیاست مهار نقش و قدرت ایران در مسائل منطقه‌ای به نوعی خود را تثبیت کرده بود.
سازه اصلی سیاست منطقه‌ای ایران حفظ صلح و ثبات است تا از این طریق همکاری‌های منطقه‌ای محقق شود و تهدیدات علیه امنیت کشور که طی دهه‌های گذشته، تهدیدات آمریکا در راس آن قرار داشته است دفع شود که این عمل تنها از طریق رفع تحریم‌ها و ایجاد یک توافق جامع هسته‌ای محقق می‌شود و حس تهدید را از استراتژی منطقه‌ای ایران خارج می کند تا در نهایت منجر به تقویت همکاری‌های ایران و آمریکا در حل مسائل منطقه ای بر مبنای حاصل جمع جبری مضاعف شود.
اهمیت برقراری دیپلماسی موثر بر این اساس استوار است که راه‌های مذاکره همچنان باز بماند چرا که در صورت بسته شدن راه مذاکره به هیچ یک از طرفین نفعی نخواهد رسید، بنابراین اگر امضای توافقنامه و یا توافق مشروط محقق نشود، گزینه‌های دیگر چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
در روزهای اخیر روایتی از مذاکرات هسته‌ای منتشر شده است که بر اساس آن مذاکرات بسیار بزرگ‌تر و حیاتی‌تر از آن شده است که کاملا شکست بخورد، اما آنچه ممکن است باعث شکست احتمالی مذاکرات شود، لجاجت طرف غربی در موضوع تحریم‌هاست و اگر قرار است گره مذاکرات گشوده شود، آمریکا باید در موضوع تحریم‌ها رضایت طرف ایرانی را جلب کند.
همزمان با چنین گمانه‌هایی، در واشنگتن برخی جمهوری خواهان به اعتراض و هشدار نسبت به نتیجه مذاکرات ادامه می دهند، مارک کرک، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی می‌گوید که از حمایت دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان برخوردار است تا نگذارد اوباما برای توافق با ایران کنگره را دور بزند، در این راستا روز گذشته قطعنامه ای برای محکومیت نقض حقوق بشر در ایران به مجلس نمایندگان ارائه شد که با رای اکثریت به تصویب رسید.
تا مقامات آمریکایی موارد نقض حقوق بشر در این قطعنامه را به مذاکرات دو یا چندجانبه خود با ایران اضافه کنند و با همکاری متحدان اروپایی‌شان از طریق فعالیت‌های دیپلماتیک، ترغیب و یا تحریم‌های هدفمند، برای پایان نقض حقوق بشر به ایران فشار بیاورد و مقامات ارشد آمریکا درباره نقض آزادی های مذهبی و برای آزادی زندانیان عقیدتی موضع‌گیری صریح و علنی کرده و از ایران بخواهند با گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد همکاری کند.
پیش از این دولت اوباما در روند مذاکرات هسته‌ای نوعی دیپلماسی اجبار را به صورت علنی در قبال ایران در پیش گرفته بود؛ دیپلماسی که لغو تحریم‌ها و توافق را، مشروط به کاهش سانتریفیوژها منوط کرده بود.
مقامات انگلیسی،دیگر کشور از اعضای تیم مذاکراتی 1+5، اظهارات محتاطانه‌ای در جریان مذاکرات نسبت به همتایان فرانسوی خود داشته‌اند، فلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس ساعاتی قبل از دیدارش با محمد جواد ظریف همتای ایرانی‌اش، در پیامی در صفحه توئیتر تاکید کرد که برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به انعطاف بیشتری نیاز است .
"فیلیپ هاموند" وزیرخارجه انگلیس دیروز در بدو ورود به وین در جمع خبرنگاران اظهار داشت: پیشرفت‌های خوبی حاصل شده و ایران باید گام هایی بردارد.
وزیر خارجه انگلیس روز چهارشنبه هم گفته بود که این کشور نسبت به امکان حصول توافق جامع هسته‌ای در مذاکرات جاری این هفته در وین خوش‌بین نیست، اما امکان تمدید مهلت مذاکرات وجود دارد.
اما در مورد موضع‌گیری فرانسوی‌ها و نقش آنها در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران باید به دیدار روز پنج‌شنبه "جان کری" با "لوران فابیوس"، وزرای امور خارجه آمریکا و فرانسه در پاریس اشاره کرد، که احتمالا در جهت اتخاذ تصمیمات نزدیک و همگرایانه بیشتر بوده است، چرا که پس از آن کری قسط سفر به وین را داشته است.
این در حالی است که خبرنگار شبکه المیادین با اشاره به تلاش فرانسه برای فشار بر ایران از طریق بازرسی‌های سرزده از تمام تاسیسات هسته‌ای و غیر هسته‌ای ایران تاکید کرد که فرانسه به عربستان برای نفوذ در مذاکرات فشار وارد کرده است ولی ریاض این توان را ندارد که تصمیمات ساختاری ایجاد شده در مذاکرات را برهم بریزد.
شایان ذکر است که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا پس از دیدار با لوران فابیوس، با سعودالفیصل وزیر امور خارجه عربستان سعودی دیدار کرده است.
روسیه نیز به عنوان کشوری که مواضع تاثیرگذاری در روند مذاکرات از ابتدا تاکنون داشته است همزمان با مذاکرات عمان، توافقی را با ایران امضا کرده که براساس آن سازمان انرژی اتمی روسیه راکتورهای هسته ای دیگری برای ایران خواهد ساخت، روسیه موافقت کرده است که سوخت مورد نیاز این راکتورها را تامین کند و سوخت مصرف شده ی آنها را هم به روسیه بر می گرداند.
این مسئله پیامد مهمی بر مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت، چون نیازهای عملی میان مدت ایران به تولید اورانیوم با غنای پایین را کاهش می دهد.
گرچه ایران بر اساس نیاز واقعی خود با روس‌ها وارد همکاری شده است و نمی شود گفت صرفا برای توجیه نیاز خود چنین توافقی را انجام داده، اما آنچه که می توان گفت این است که مذاکرات تحت تاثیر این توافق قرار خواهد گرفت.
والتر پوش کارشناس آلمانی نیز در برنامه‌ای تلویزیونی درباره مذاکرات هسته‌ای ایران گفته است که ایران همه کارت‌های خود را در مذاکرات به‌کار گرفته است .
سخنگوی وزارت خارجه چین، به عنوان کشور دیگری از گروه 5+1 نیز در صحبت‌هایی از طرفین این مذاکره کننده درخواست کرده است تا برای پیشرفت قابل ملاحظه در مذاکرات موضع سازنده و نرمی را اتخاذ کنند .
اما در کنار این ملاحظات سخت ترین موضع گیری‌ها از جانب اسرائیل اتخاذ شده است، روزنامه صهیونیستی هاآرتص، دپارتمان تحقیقات نظامی اسرائیل معتقد است که توافق دائمی درباره موضوع هسته ای ایران تا قبل از 24 نوامبر غیرممکن است.
به گفته یک مقام ارشد اسرائیلی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرده؛ ارزیابی این است که حتی اگر یک توافق تا روز دوشنبه حاصل نشود ایران و ۶ قدرت جهانی مذاکرات را به پایان نمی‌رسانند و در عوض احتمال بسیاری وجود دارد که آن را دوباره تمدید کنند .
پیش از این تلاش‌های شبانه روزی نتانیاهو در جهت بازداشتن غربی‌ها از امضای توافقنامه هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از خبرها مطرح شده بود، آنچنان که روزنامه اسرائیلی هاآرتص یادآور شده بود: اسرائیل شب و روز در حال تماس های سری و محرمانه با کشورهای 1+5 است تا مانع از توافق بد با ایران شوند، رژیم اسرائیل، تنها دارنده سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه است
همزمان با ادامه آخرین دور مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفته که "ما هیچ نوع بازرسی ویژه ای را از سایت های هسته‌ای مان نمی‌پذیریم.
با توجه به صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، احترام به تعهدات و همکاری‌های بین المللی و الزام آور بودن فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیر یا زود، پرونده هسته‌ای بسته خواهد شد، اما آنچه که اهمیت دارد این نکته است که پس از اتمام این روند، موضع گیری‌های این کشور چه تاثیری بر آینده روابط ایران و این کشورها خواهد داشت.
انتهای پیام/
گرچه در ابتدا کشورهای دیگر چون روسیه و چین خواهان حل سریع این مذاکرات بودند و حتی کشوری مانند فرانسه از طولانی شدن روند مذاکرات انتقاد می کرد، اما با طولانی شدن روند مذاکرات، کم کم وزرای خارجه آنها در این نشست ها نقش کم رنگ تری ایفا کردند، اما آنها مجددا به این نتیجه رسیدند که مذاکره تنها بین ظریف و جان کری صورت گرفته کافی نیست و وزرای خارجه این کشور مجددا به روند مذاکرات بازگشتند و شاهد ورود آنها به نهایی ترین مرحله مذاکرات در وین هستیم.
سیاست اوباما در توسل به راه حل دیپلماتیک برای حل مسئله هسته‌ای ایران، که برآمده از درک واقعیت‌های سیاسی-امنیتی جدید منطقه است، زنگ خطری جدی برای شکستن این تفکر غالب در واشنگتن است که اساسا اعتقاد دارند هرگونه توافق آمریکا با ایران به هزینه منافع متحدان منطقه ای کشورشان خواهد بود.
لایه‌های قدرتمند در ساختار سیاسی آمریکا با حمایت لابی‌های متحد این کشور در منطقه (اسرائیل و عربستان) این تفکر سنتی را تقویت کرده اند که ایران با سیاستی گسترش طلبانه به دنبال افزایش و تثبیت "قدرت نسبی" خود در خلیج فارس، عراق و شامات، شبه جزیره عربی و سرزمین های فلسطینی است، توجیهی که بر مبنای آن ایران به عنوان منبع اصلی تهدید در منطقه معرفی شده است و به دنبال آن در استراتژی خاورمیانه‌ای امریکا، سیاست مهار نقش و قدرت ایران در مسائل منطقه‌ای به نوعی خود را تثبیت کرده بود.
سازه اصلی سیاست منطقه‌ای ایران حفظ صلح و ثبات است تا از این طریق همکاری‌های منطقه‌ای محقق شود و تهدیدات علیه امنیت کشور که طی دهه‌های گذشته، تهدیدات آمریکا در راس آن قرار داشته است دفع شود که این عمل تنها از طریق رفع تحریم‌ها و ایجاد یک توافق جامع هسته‌ای محقق می‌شود و حس تهدید را از استراتژی منطقه‌ای ایران خارج می کند تا در نهایت منجر به تقویت همکاری‌های ایران و آمریکا در حل مسائل منطقه ای بر مبنای حاصل جمع جبری مضاعف شود.
اهمیت برقراری دیپلماسی موثر بر این اساس استوار است که راه‌های مذاکره همچنان باز بماند چرا که در صورت بسته شدن راه مذاکره به هیچ یک از طرفین نفعی نخواهد رسید، بنابراین اگر امضای توافقنامه و یا توافق مشروط محقق نشود، گزینه‌های دیگر چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
در روزهای اخیر روایتی از مذاکرات هسته‌ای منتشر شده است که بر اساس آن مذاکرات بسیار بزرگ‌تر و حیاتی‌تر از آن شده است که کاملا شکست بخورد، اما آنچه ممکن است باعث شکست احتمالی مذاکرات شود، لجاجت طرف غربی در موضوع تحریم‌هاست و اگر قرار است گره مذاکرات گشوده شود، آمریکا باید در موضوع تحریم‌ها رضایت طرف ایرانی را جلب کند.
همزمان با چنین گمانه‌هایی، در واشنگتن برخی جمهوری خواهان به اعتراض و هشدار نسبت به نتیجه مذاکرات ادامه می دهند، مارک کرک، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی می‌گوید که از حمایت دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان برخوردار است تا نگذارد اوباما برای توافق با ایران کنگره را دور بزند، در این راستا روز گذشته قطعنامه ای برای محکومیت نقض حقوق بشر در ایران به مجلس نمایندگان ارائه شد که با رای اکثریت به تصویب رسید.
تا مقامات آمریکایی موارد نقض حقوق بشر در این قطعنامه را به مذاکرات دو یا چندجانبه خود با ایران اضافه کنند و با همکاری متحدان اروپایی‌شان از طریق فعالیت‌های دیپلماتیک، ترغیب و یا تحریم‌های هدفمند، برای پایان نقض حقوق بشر به ایران فشار بیاورد و مقامات ارشد آمریکا درباره نقض آزادی های مذهبی و برای آزادی زندانیان عقیدتی موضع‌گیری صریح و علنی کرده و از ایران بخواهند با گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد همکاری کند.
پیش از این دولت اوباما در روند مذاکرات هسته‌ای نوعی دیپلماسی اجبار را به صورت علنی در قبال ایران در پیش گرفته بود؛ دیپلماسی که لغو تحریم‌ها و توافق را، مشروط به کاهش سانتریفیوژها منوط کرده بود.
مقامات انگلیسی،دیگر کشور از اعضای تیم مذاکراتی 1+5، اظهارات محتاطانه‌ای در جریان مذاکرات نسبت به همتایان فرانسوی خود داشته‌اند، فلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس ساعاتی قبل از دیدارش با محمد جواد ظریف همتای ایرانی‌اش، در پیامی در صفحه توئیتر تاکید کرد که برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به انعطاف بیشتری نیاز است .
"فیلیپ هاموند" وزیرخارجه انگلیس دیروز در بدو ورود به وین در جمع خبرنگاران اظهار داشت: پیشرفت‌های خوبی حاصل شده و ایران باید گام هایی بردارد.
وزیر خارجه انگلیس روز چهارشنبه هم گفته بود که این کشور نسبت به امکان حصول توافق جامع هسته‌ای در مذاکرات جاری این هفته در وین خوش‌بین نیست، اما امکان تمدید مهلت مذاکرات وجود دارد.
اما در مورد موضع‌گیری فرانسوی‌ها و نقش آنها در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران باید به دیدار روز پنج‌شنبه "جان کری" با "لوران فابیوس"، وزرای امور خارجه آمریکا و فرانسه در پاریس اشاره کرد، که احتمالا در جهت اتخاذ تصمیمات نزدیک و همگرایانه بیشتر بوده است، چرا که پس از آن کری قسط سفر به وین را داشته است.
این در حالی است که خبرنگار شبکه المیادین با اشاره به تلاش فرانسه برای فشار بر ایران از طریق بازرسی‌های سرزده از تمام تاسیسات هسته‌ای و غیر هسته‌ای ایران تاکید کرد که فرانسه به عربستان برای نفوذ در مذاکرات فشار وارد کرده است ولی ریاض این توان را ندارد که تصمیمات ساختاری ایجاد شده در مذاکرات را برهم بریزد.
شایان ذکر است که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا پس از دیدار با لوران فابیوس، با سعودالفیصل وزیر امور خارجه عربستان سعودی دیدار کرده است.
روسیه نیز به عنوان کشوری که مواضع تاثیرگذاری در روند مذاکرات از ابتدا تاکنون داشته است همزمان با مذاکرات عمان، توافقی را با ایران امضا کرده که براساس آن سازمان انرژی اتمی روسیه راکتورهای هسته ای دیگری برای ایران خواهد ساخت، روسیه موافقت کرده است که سوخت مورد نیاز این راکتورها را تامین کند و سوخت مصرف شده ی آنها را هم به روسیه بر می گرداند.
این مسئله پیامد مهمی بر مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت، چون نیازهای عملی میان مدت ایران به تولید اورانیوم با غنای پایین را کاهش می دهد.
گرچه ایران بر اساس نیاز واقعی خود با روس‌ها وارد همکاری شده است و نمی شود گفت صرفا برای توجیه نیاز خود چنین توافقی را انجام داده، اما آنچه که می توان گفت این است که مذاکرات تحت تاثیر این توافق قرار خواهد گرفت.
والتر پوش کارشناس آلمانی نیز در برنامه‌ای تلویزیونی درباره مذاکرات هسته‌ای ایران گفته است که ایران همه کارت‌های خود را در مذاکرات به‌کار گرفته است .
سخنگوی وزارت خارجه چین، به عنوان کشور دیگری از گروه 5+1 نیز در صحبت‌هایی از طرفین این مذاکره کننده درخواست کرده است تا برای پیشرفت قابل ملاحظه در مذاکرات موضع سازنده و نرمی را اتخاذ کنند .
اما در کنار این ملاحظات سخت ترین موضع گیری‌ها از جانب اسرائیل اتخاذ شده است، روزنامه صهیونیستی هاآرتص، دپارتمان تحقیقات نظامی اسرائیل معتقد است که توافق دائمی درباره موضوع هسته ای ایران تا قبل از 24 نوامبر غیرممکن است.
به گفته یک مقام ارشد اسرائیلی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرده؛ ارزیابی این است که حتی اگر یک توافق تا روز دوشنبه حاصل نشود ایران و ۶ قدرت جهانی مذاکرات را به پایان نمی‌رسانند و در عوض احتمال بسیاری وجود دارد که آن را دوباره تمدید کنند .
پیش از این تلاش‌های شبانه روزی نتانیاهو در جهت بازداشتن غربی‌ها از امضای توافقنامه هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از خبرها مطرح شده بود، آنچنان که روزنامه اسرائیلی هاآرتص یادآور شده بود: اسرائیل شب و روز در حال تماس های سری و محرمانه با کشورهای 1+5 است تا مانع از توافق بد با ایران شوند، رژیم اسرائیل، تنها دارنده سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه است
همزمان با ادامه آخرین دور مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفته که "ما هیچ نوع بازرسی ویژه ای را از سایت های هسته‌ای مان نمی‌پذیریم.
با توجه به صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، احترام به تعهدات و همکاری‌های بین المللی و الزام آور بودن فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیر یا زود، پرونده هسته‌ای بسته خواهد شد، اما آنچه که اهمیت دارد این نکته است که پس از اتمام این روند، موضع گیری‌های این کشور چه تاثیری بر آینده روابط ایران و این کشورها خواهد داشت.
انتهای پیام/
