جرات ورزي يا همان قاطعيت، که گاه با عنوان مهارت «نه گفتن» از آن ياد مي شود، توانايي ابراز خود و احقاق حقوق خود، بدون تجاوز به حقوق ديگران است. جرات مندي امکان دستيابي به روابط صادقانه را افزايش مي دهد و به شما کمک مي کند تا با بيان افکار و احساسات خويش به شيوه مستقيم و مناسب، درباره خودتان احساس بهتري داشته باشيد و بر موقعيت هاي روزمره، تسلط بيشتري پيدا کنيد. به طور کلي مي توان گفت رفتار جرات مندانه شامل: بيان جرات مندانه احساسات مثبت و منفي؛ رد جرات مندانه خواسته هاي نابجاي ديگران و مقاومت در برابر آنها؛ و ابراز درخواست هاي جرات  مندانه از ديگران است. داشتن اين مهارت همچنين در برخورد مناسب با مخالفت ديگران، جلوگيري از اعتراض هاي پرخاشگرانه نابجا و... مفيد است.

توجه داشته باشيد که جرات ورزي و پرخاشگري از يکديگر متمايزند، پرخاشگر بودن به معني دفاع از حقوق خود به شيوه اي خصمانه است. در اين حالت فرد سعي مي کند نيازها و خواسته هاي خود را از طريق غلبه بر ديگران و توهين و تحقير آنها برآورده کند؛ و براي حقوق و خواسته ديگران اهميتي قائل نيست. به طور کلي مي توان افراد را از نظر ابراز حق خود در روابط اجتماعي، به چهار دسته زير تقسيم کرد:

منفعل: کلمه صريح تر براي اين افراد، «بي جرات» است. معمولا اين افراد در ظاهر، افرادي فروتن، صبور، از خودگذشته و مهربان به نظر مي رسند؛ اما واقعيت اين است که آنها به خاطر اين که به ديگران اجازه مي دهند حقوق و احساساتشان را ناديده بگيرند، هميشه در درون خود ناراحت اند و با خودشان کلنجار مي روند.

پرخاشگر: اين افراد جرات مندي را با خشونت اشتباه گرفته اند. همان طور که اشاره شد، آنها حقوق خود را به قيمت ناديده گرفتن حقوق ديگران به دست مي آورند.

پرخاشگر منفعل: اين افراد به دلايل مختلف ممکن است احساس خشم يا دشمني نسبت به ديگران را تجربه کنند، اما نه توانايي بيان آن را دارند و نه مي توانند اين احساسات را تحمل کنند، بنابراين اين خشم و ناراحتي خود را به گونه اي ديگر ابراز مي کنند.

جرات ورز: اين افراد افکار و احساسات خودشان را، با صراحت بيان مي کنند. آنها در عين حال افرادي مورد اعتماد، پذيرا و شنونده نيز هستند و اگر با شما مخالف باشند، بدون اين که بي احترامي کنند، نظر خود را بيان مي کنند.

براي ورود به دنياي آدم هاي جرات ورز بايد قدم هايي را برداريد:

پيش از اين که نظر خود را اعلام کنيد، از پاسخ خود مطمئن شويد؛ به اين معني که مشخص کنيد پاسخ شما «بله» است يا «خير». اگر هنوز از پاسخ خود مطمئن نيستيد، بگوييد که براي پاسخ دادن، به کمي وقت نياز داريد.

* سعي کنيد نظر خود را با رعايت اين موارد اعلام کنيد.

همدلي: اگر نيازهاي ديگران را درک کنيد و بپذيريد، آنها بيشتر به پذيرفتن خواسته ها و اميال شما مايل خواهند بود. البته اين بدان معني نيست که هرچه ديگران مي خواهند قبول کنيد، بلکه مي توانيد با خواسته هاي آنها مخالفت نيز بکنيد. اما بيان اين که احساس آنها را درک مي کنيد و آنها را هم محترم مي شماريد، دلخوري ها و ناراحتي ها را به حداقل مي رساند.

دليل مستدل: پس از ابراز همدلي، لازم است تا دليل يا دلايل تصميم خودتان را اعلام کنيد. اين دلايل بايد تا حد ممکن منطقي، کوتاه، واضح و روشن باشند. يادتان باشد آوردن دليل اضافي به زيان خودتان تمام مي شود. در مثال مذکور مي توانيد در ادامه بگوييد: «اما تصميم گرفتم خودروام را به کسي قرض ندهم/ يا/ در ايام تعطيلات به خودروام نياز دارم.»

اعلام قاطعانه: خيلي از افراد به اين بخش نمي رسند و با بيان دليل خود متوقف مي شوند. اما لازم است تصميم تان را بدون تعارف اعلام کنيد. مي توانيد سخن خود را اين طور تمام کنيد: «بنابراين خودروام را به شما نمي دهم.»

اين مرحله به مواقعي مربوط مي شود که با استفاده از مراحل مذکور نتوانسته ايد نظر خود را به طور کامل براي فرد مقابل مشخص کنيدمي توانيد از اين روش ها استفاده کنيد:

* عوض کردن موضوع صحبت: اگر با چند بار اعلام نظر همدلانه، مستدل و قاطع، نتيجه نگرفتيد؛ سعي کنيد موضوع صحبت را عوض کنيد. مثلا بپرسيد: «فردا امتحان داريم؟» يا «راستي فيلم ديشب را ديدي؟»

* دادن پيشنهادي بهتر: گاه مي توانيد با توجه به موقعيت و روحيه فرد مقابل تان، پيشنهاد ديگري مطرح کنيد که هم مطابق ميل شما باشد و هم رضايت فرد مقابل تان را تامين کند. اين کار مي تواند از دلخوري ها و ناراحتي ها هم بکاهد. براي نمونه اگر دوستي شما را به مهماني شبانه دعوت کرده است و نمي خواهيد جواب مثبت بدهيد، مي توانيد بگوييد: «حاضرم با شما به تئاتر، سينما و يا منزل شما بيايم ولي به ميهماني شبانه نمي آيم.»/خراسان