دانشنامه اقتصادی/
"سکوی نفتی" یا Oil platform محلی برای ذخیره‌سازی موقت نفت
سکوی نفتی یک سازه عظیم همراه با امکانات حفر چاه نفت، استخراج نفت و فرآوری آن است و این سکوهای نفت می‌توانند به صورت ثابت در بستر دریا یا به صورت یک جزیره مصنوعی و یا این که به صورت شناور در آب باشند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران، سکوی نفت(به انگلیسی: Oil platform) یک سازه عظیم همراه با امکانات حفر چاه نفت، استخراج نفت و فرآوری آن است. سکوی‌های نفت معمولاً محلی برای ذخیره سازی موقت نفت تا زمان انتقال آن به ساحل و پالایش آن در پالایشگاه می باشند.سکوهای نفت می توانند به صورت ثابت در بستر دریا یا به صورت یک جزیره مصنوعی و یا این که به صورت شناور در آب باشند.
* سکوی ثابت
سکوی ثابت از پایه های بتونی یا فولادی و یا هر دو ساخته می شود و مستقیماً بر روی بستر دریا نصب میشود.
* سکوی نیمه شناور
این نوع سکو از پایه ها و بدنه مناسب طراحی می شود تا بر روی سطح آب شناور باقی بمانند.
از اواسط قرن 20 در ادامه تاریخ نفت ایران، سکوی نفتی هم وارد تاریخ ایران شد.
* سکوهای اولیه
سکو های چوبی ــ احتمالا اولین تلاش جهت دستیابی به نفت بستر دریا، در کالیفرنیا و حدود سال 1900 میلادی به ثمر رسید، که چاه های نفت از روی اسکله ای متصل به ساحل و به فاصله 500 متر از ساحل حفر گردید. در سال 1909 در دریاچه فری در کادوپاریش لا، با استفاده از شمع های چوبی و دکل های حفاری چوبی، سکویی چوبی ساخته شد، و از روی آن چاه هایی حفر گردید. بدین ترتیب اتصال سکو به ساحل از بین رفت، و سکو با استفاده از شمع در دریا احداث گردید.
در سال 1920 یک سکوی چوبی در آب های کم عمق دریاچه ماراسی بیو واقع در ونزوئلا ساخته شد، و از روی آن عملیات حفاری انجام پذیرفت. البته از آنجایی که شدت امواج در این دریاچه به مراتب کمتر از دریا می باشد، نمیتوان آن را سکوی دریایی قلمداد نمود.
در سال 1930 در جنوب لوئیزیانا، از روی یک سکوی چوبی، که کانالی در کنار آن جهت استفاده از سرویس بارجها، و قایقها جهت حمل و نقل احداث شده بود، حفاری صورت گرفت. ایجاد سکو های چوبی با استفاده از شمع های چوبی همچنان ادامه یافت، به نحوی که در سال 1933 سکویی در اعماق 7/3 متری آب، و به فاصله یک کیلومتری از ساحل احداث گردید. در سال 1937 شرکت، برون اندروت آمریکایی در فاصله 6/1 کیلومتری از ساحل، یک سکوی چوبی در عمق 3/4 متری احداث نمود. عملیات احداث سکو های چوبی تا سال 1940 ادامه یافت، و پس از آن به علت شروع جنگ جهانی دوم گسترش عملیات معلق گردید.
* سکو های فولادی
در زمان جنگ جهانی دوم، و پس از آن به دلیل نیاز های جنگ، صنایع فولاد پیشرفت شایان توجهی نمود، و پس از پایان جنگ سازه های فولادی از جمله سکو های فولادی رواج یافتند. اولین سکوی فولادی در سال 1946 میلادی، در عمق 3/4 متری ساخته شد، شایان ذکر است که جهت احداث این سکو 238 شمع به کار رفت. اولین سکوی فولادی از نوع شابلونی، با روش ساخت کنونی (یعنی ساخت در ساحل و پس از حمل نصب در محل)، در سال 1947 در آب های خلیج مکزیک ساخته شد، که این سکو در 29 کیلومتری از ساحل و در عمق 1/6متری نصب گردید. سپس یک سکوی دیگر از این نوع در عمق 2/15 متری احداث شد، و بدین ترتیب یک صنعت جدید متولد گردید.
در طول دوره پیشرفت سکو سازی به موازات پیشرفت صنایع فولاد، به مرور قطر شمع ها بزرگتر گردیده، و از تعداد آنها کاسته شد، و روش های اجرایی بهبود یافت. در سال 1949 ده سکو در خلیج مکزیک احداث گردید، که در اثر نیروی امواج طوفانی این سکوها یا کاملا از بین رفت، و یا صدمه کلی بر آنها وارد آمد. در سال 1955 برای اولین بار با ساخت سکویی به طور کامل، در ساحل و حمل توسط بارج و نصب به وسیله بارج های جرثقیل دار عظیم درعمق 5/30 متری، ساخت سکو های بلند تر رواج یافت و روز به روز بر ابعاد سکوها افزوده گردید. سکوها در اعماق بیشتر و به فاصله دورتر از ساحل نصب شدند.
در سال 1976 کمپانی نفتی شل اعلام کرد، که بلند ترین سکوی نفتی دنیا را در آب های خلیج مکزیک نصب خواهد کرد. این سکو کامل و مجهز به تمامی تجهیزات، منجمله دکل حفاری مخازن، گل حفاری، محل اقامت افراد، وسایل تولید و غیره... بود. نام این سکو کونیاک گذارده شد، و در فاصله 160 کیلومتری جنوب شرقی ایالت لوئیزیانا و حدود 15 کیلومتری دهانه می سی سی پی، در عمق 9/310 متری نصب گردید، که حدود 9/22 متر سکو نیز (علاوه بر عمق آب)، از آب بیرون بود. این سکو دارای 24 شمع با قطر خارجی 122 سانتیمتر، و ضخامت جداره شمع ماکزیمم برابر 35/6 سانتیمتر بود، که وزن کلی سکو بالغ بر 53500 تن متریک می باشد، و برای موج به ارتفاع 9/22 متر و پریود 12 ثانیه و سرعت باد معادل 150 مایل در ساعت، و زلزله خطی 0/2G و در حالت پلاستیک0/4G طراحی گردیده است، مدل کامپیوتری این سکو شامل 700 گروه و 2000عضو میباشد، کمپانی شل و 14 کمپانی دیگر در این کار شرکت داشتند، که هزینه آن بالغ بر 250 میلیون دلار گردید.
در حال حاضر بلند ترین سکوی ثابت شابلونی در عمق 5/315 متری در خلیج مکزیک نصب گردیده، و سکو های عظیم از نوع ثابت وزنی بتونی در دریای شمال احداث گردیده است، و برای اعماق خیلی زیاد از سکو های شناور و سکو های پایه کششی استفاده میگردد. در سال 1984 میلادی در اعماق 6/609 متری، به وسیله شرکت بکتل یک سکوی پایه کششی نصب گردید.
همانگونه که تشریح گردید، در روند تکاملی ساخت سکوها از آنجایی که مسائل نفتی، سیاسی و بعضا نظامی (از جمله سکوی رادار تکزاس)، مطرح بوده، شتاب زیادی به چشم میخورد و این صنعت که میتوان گفت حدود 50 سال قدمت دارد، مراحل پیشرفت زیادی را پشت سر نهاده است.
سکو های ثابت نوع شابلونی ــ این نوع سکو معمولا در آب های کم عمق تر نصب میگردد، و البته امروزه از این نوع در اعماق 5/315 متری نیز نصب شده است، ولی معمولا بیشتر تا عمقی حدود 100 متر از آنها استفاده میگردد. نام گذاری این سکو بدین سبب میباشد، که از پایه های سکو، به عنوان هادی جهت نصب شمع ها استفاده میشود، (شمع ها از داخل پایه سکو یا از خارج و متصل به پایه سکو کوبیده میشوند)، اصطلاحا به آنها سکوی جاکت نیز گفته می شود، این سکو شامل قسمت های زیر می باشد:
** جاکت یا یک قاب فضایی، که جهت سرویس دادن در نصب شمع ها، و به عنوان مهاری های جانبی برای شمع ها طراحی گردیده اند.
** شمع ها که منتقل کننده بار افقی و عمودی دائمی به کف دریا میباشند.
** روسازه که شامل خرپا های فضایی و عرشه های ضروری جهت تحمل بار های بهره برداری، و دیگر بارها می باشد.
قسمت اعظم این نوع سکوها در دنیا (حدود 60% کل این سکوها)، در خلیج مکزیک واقع می باشند، که بلند ترین سکو از این نوع در عمق 5/315 متری در آب های خلیج مکزیک نصب گردیده است. از این نوع سکو علاوه بر خلیج مکزیک، در دریاچه ماراسی بیو، خلیج فارس، آفریقا، علی الخصوص نیجریه و سواحل کالیفرنیا استفاده می گردد. نصب سکوی ثابت از سال 1955 در خلیج فارس متداول گردید، و در سال 1964 اولین سکوی ثابت در آب های ایران نصب گردید. هم اکنون حدود 135 سکوی ثابت نوع شابلونی در آب های ایران در خلیج فارس و متعلق به ایران وجود دارد. سکو هایی که در خلیج فارس نصب می شوند، در مقایسه با سکو های خلیج مکزیک در مقابله با امواج و طوفان های ضعیف تری طراحی می گردند. در سواحل کالیفرنیا عامل تعیین کننده ابعاد سکوها زلزله می باشد، نه امواج ناشی از طوفان در دریا.
در آلاسکا فشار های ناشی از یخ به ضخامت 2/1 الی 8/1 متری وارده بر سکو، به مراتب بحرانی تر از نیرو های ناشی از زلزله و امواج ناشی از طوفان می باشد. این نیروها به حدی زیاد است، که سکوی ثابت از نوع شابلونی برای این منطقه جوابگو نبوده، و مناسب نمی باشد. به همین دلیل از نوع سکوی تراز شونده، و یا سکوی تک پایه مونوپاد استفاده می گردد. سکو های ثابت دریایی اصولا از مزیت خاصی برخوردارند، زیرا هزینه نصب آنها نسبتا پایین و سکو های پایداری می باشند، که در خارج از سطح آب بدون ایجاد حرکت مهمی میتواند، عملیات حفاری و تولید و دیگر کارها مانند بر روی آنها انجام گیرد. در خلیج مکزیک قابل دسترس بودن وسایل ساخت و سولت حمل و نصب بر رونق سکوهای ثابت دریایی در آن منطقه افزوده است.
سکوی حفاری خود بالابر ــ jack up rig سکو هایی هستند، که بر روی آب شناورند و تا محلی که باید جهت حفاری یا کار های دیگر عمل کنند، بر روی آب مانند کشتی حرکت مینمایند. پس از استقرار در محل حفاری با جک های پنوماتیک - هیدرولیک یا الکتریک پایه های سکو تا کف دریا پایین رانده میشوند، و بعد سطح عرشه را به سمت بالا تا ارتفاعی که لازم است، بالا برده تا از اثرات موج مصون بماند، و یا ارتفاع لازم جهت حفاری را کسب نماید. سکوی خود بالابر در مواقع اسقرار در محل پایداری زیادی دارد، و میتواند عملیات حفاری حتی تا اعماق 140 متری از روی آن انجام گیرد، ولی معمولا برای اعماق 15 الی 100 متر از آن استفاده میگردد.
بر روی این سکو محل اسکان پرسنل، محل فرود هلیکوپتر، دکل حفاری، جرثقیل، قایق نجات، و دیگر وسایل ضروری تعبیه می گردد. شایان ذکر است که دولت ایران در سال 1363 هـ.خ، یک دستگاه سکوی حفاری خود بالا بر از شرکت هیتاچی ژاپن خریداری کرد، که این دستگاه با حدود 8300 تن وزن خالص و مساحت 4000 متر مربع و با پایه های قابل نصب تا عمق 93 متری قابلیت حفاری تا عمق 6100 متری را دارا می باشد. این دستگاه دارای امکانات لازم از قبیل خوابگاه های متعدد، نماز خانه، رستوران، سالن کنفرانس، باشگاه، بهداری، محل فرود هلیکوپتر، و دیگر امکانات فنی جهت حفاری است، و مجموعا امکانات زندگی جهت حدود یکصد نفر را دارا می باشد، که دولت ایران علاوه بر این سکو، یک سکوی خود بالابر دیگر به نام شهید مدرس را دارا است.
انتهای پیام/
* سکوی ثابت
سکوی ثابت از پایه های بتونی یا فولادی و یا هر دو ساخته می شود و مستقیماً بر روی بستر دریا نصب میشود.
* سکوی نیمه شناور
این نوع سکو از پایه ها و بدنه مناسب طراحی می شود تا بر روی سطح آب شناور باقی بمانند.
از اواسط قرن 20 در ادامه تاریخ نفت ایران، سکوی نفتی هم وارد تاریخ ایران شد.
* سکوهای اولیه
سکو های چوبی ــ احتمالا اولین تلاش جهت دستیابی به نفت بستر دریا، در کالیفرنیا و حدود سال 1900 میلادی به ثمر رسید، که چاه های نفت از روی اسکله ای متصل به ساحل و به فاصله 500 متر از ساحل حفر گردید. در سال 1909 در دریاچه فری در کادوپاریش لا، با استفاده از شمع های چوبی و دکل های حفاری چوبی، سکویی چوبی ساخته شد، و از روی آن چاه هایی حفر گردید. بدین ترتیب اتصال سکو به ساحل از بین رفت، و سکو با استفاده از شمع در دریا احداث گردید.
در سال 1920 یک سکوی چوبی در آب های کم عمق دریاچه ماراسی بیو واقع در ونزوئلا ساخته شد، و از روی آن عملیات حفاری انجام پذیرفت. البته از آنجایی که شدت امواج در این دریاچه به مراتب کمتر از دریا می باشد، نمیتوان آن را سکوی دریایی قلمداد نمود.
در سال 1930 در جنوب لوئیزیانا، از روی یک سکوی چوبی، که کانالی در کنار آن جهت استفاده از سرویس بارجها، و قایقها جهت حمل و نقل احداث شده بود، حفاری صورت گرفت. ایجاد سکو های چوبی با استفاده از شمع های چوبی همچنان ادامه یافت، به نحوی که در سال 1933 سکویی در اعماق 7/3 متری آب، و به فاصله یک کیلومتری از ساحل احداث گردید. در سال 1937 شرکت، برون اندروت آمریکایی در فاصله 6/1 کیلومتری از ساحل، یک سکوی چوبی در عمق 3/4 متری احداث نمود. عملیات احداث سکو های چوبی تا سال 1940 ادامه یافت، و پس از آن به علت شروع جنگ جهانی دوم گسترش عملیات معلق گردید.
* سکو های فولادی
در زمان جنگ جهانی دوم، و پس از آن به دلیل نیاز های جنگ، صنایع فولاد پیشرفت شایان توجهی نمود، و پس از پایان جنگ سازه های فولادی از جمله سکو های فولادی رواج یافتند. اولین سکوی فولادی در سال 1946 میلادی، در عمق 3/4 متری ساخته شد، شایان ذکر است که جهت احداث این سکو 238 شمع به کار رفت. اولین سکوی فولادی از نوع شابلونی، با روش ساخت کنونی (یعنی ساخت در ساحل و پس از حمل نصب در محل)، در سال 1947 در آب های خلیج مکزیک ساخته شد، که این سکو در 29 کیلومتری از ساحل و در عمق 1/6متری نصب گردید. سپس یک سکوی دیگر از این نوع در عمق 2/15 متری احداث شد، و بدین ترتیب یک صنعت جدید متولد گردید.
در طول دوره پیشرفت سکو سازی به موازات پیشرفت صنایع فولاد، به مرور قطر شمع ها بزرگتر گردیده، و از تعداد آنها کاسته شد، و روش های اجرایی بهبود یافت. در سال 1949 ده سکو در خلیج مکزیک احداث گردید، که در اثر نیروی امواج طوفانی این سکوها یا کاملا از بین رفت، و یا صدمه کلی بر آنها وارد آمد. در سال 1955 برای اولین بار با ساخت سکویی به طور کامل، در ساحل و حمل توسط بارج و نصب به وسیله بارج های جرثقیل دار عظیم درعمق 5/30 متری، ساخت سکو های بلند تر رواج یافت و روز به روز بر ابعاد سکوها افزوده گردید. سکوها در اعماق بیشتر و به فاصله دورتر از ساحل نصب شدند.
در سال 1976 کمپانی نفتی شل اعلام کرد، که بلند ترین سکوی نفتی دنیا را در آب های خلیج مکزیک نصب خواهد کرد. این سکو کامل و مجهز به تمامی تجهیزات، منجمله دکل حفاری مخازن، گل حفاری، محل اقامت افراد، وسایل تولید و غیره... بود. نام این سکو کونیاک گذارده شد، و در فاصله 160 کیلومتری جنوب شرقی ایالت لوئیزیانا و حدود 15 کیلومتری دهانه می سی سی پی، در عمق 9/310 متری نصب گردید، که حدود 9/22 متر سکو نیز (علاوه بر عمق آب)، از آب بیرون بود. این سکو دارای 24 شمع با قطر خارجی 122 سانتیمتر، و ضخامت جداره شمع ماکزیمم برابر 35/6 سانتیمتر بود، که وزن کلی سکو بالغ بر 53500 تن متریک می باشد، و برای موج به ارتفاع 9/22 متر و پریود 12 ثانیه و سرعت باد معادل 150 مایل در ساعت، و زلزله خطی 0/2G و در حالت پلاستیک0/4G طراحی گردیده است، مدل کامپیوتری این سکو شامل 700 گروه و 2000عضو میباشد، کمپانی شل و 14 کمپانی دیگر در این کار شرکت داشتند، که هزینه آن بالغ بر 250 میلیون دلار گردید.
در حال حاضر بلند ترین سکوی ثابت شابلونی در عمق 5/315 متری در خلیج مکزیک نصب گردیده، و سکو های عظیم از نوع ثابت وزنی بتونی در دریای شمال احداث گردیده است، و برای اعماق خیلی زیاد از سکو های شناور و سکو های پایه کششی استفاده میگردد. در سال 1984 میلادی در اعماق 6/609 متری، به وسیله شرکت بکتل یک سکوی پایه کششی نصب گردید.
همانگونه که تشریح گردید، در روند تکاملی ساخت سکوها از آنجایی که مسائل نفتی، سیاسی و بعضا نظامی (از جمله سکوی رادار تکزاس)، مطرح بوده، شتاب زیادی به چشم میخورد و این صنعت که میتوان گفت حدود 50 سال قدمت دارد، مراحل پیشرفت زیادی را پشت سر نهاده است.
سکو های ثابت نوع شابلونی ــ این نوع سکو معمولا در آب های کم عمق تر نصب میگردد، و البته امروزه از این نوع در اعماق 5/315 متری نیز نصب شده است، ولی معمولا بیشتر تا عمقی حدود 100 متر از آنها استفاده میگردد. نام گذاری این سکو بدین سبب میباشد، که از پایه های سکو، به عنوان هادی جهت نصب شمع ها استفاده میشود، (شمع ها از داخل پایه سکو یا از خارج و متصل به پایه سکو کوبیده میشوند)، اصطلاحا به آنها سکوی جاکت نیز گفته می شود، این سکو شامل قسمت های زیر می باشد:
** جاکت یا یک قاب فضایی، که جهت سرویس دادن در نصب شمع ها، و به عنوان مهاری های جانبی برای شمع ها طراحی گردیده اند.
** شمع ها که منتقل کننده بار افقی و عمودی دائمی به کف دریا میباشند.
** روسازه که شامل خرپا های فضایی و عرشه های ضروری جهت تحمل بار های بهره برداری، و دیگر بارها می باشد.
قسمت اعظم این نوع سکوها در دنیا (حدود 60% کل این سکوها)، در خلیج مکزیک واقع می باشند، که بلند ترین سکو از این نوع در عمق 5/315 متری در آب های خلیج مکزیک نصب گردیده است. از این نوع سکو علاوه بر خلیج مکزیک، در دریاچه ماراسی بیو، خلیج فارس، آفریقا، علی الخصوص نیجریه و سواحل کالیفرنیا استفاده می گردد. نصب سکوی ثابت از سال 1955 در خلیج فارس متداول گردید، و در سال 1964 اولین سکوی ثابت در آب های ایران نصب گردید. هم اکنون حدود 135 سکوی ثابت نوع شابلونی در آب های ایران در خلیج فارس و متعلق به ایران وجود دارد. سکو هایی که در خلیج فارس نصب می شوند، در مقایسه با سکو های خلیج مکزیک در مقابله با امواج و طوفان های ضعیف تری طراحی می گردند. در سواحل کالیفرنیا عامل تعیین کننده ابعاد سکوها زلزله می باشد، نه امواج ناشی از طوفان در دریا.
در آلاسکا فشار های ناشی از یخ به ضخامت 2/1 الی 8/1 متری وارده بر سکو، به مراتب بحرانی تر از نیرو های ناشی از زلزله و امواج ناشی از طوفان می باشد. این نیروها به حدی زیاد است، که سکوی ثابت از نوع شابلونی برای این منطقه جوابگو نبوده، و مناسب نمی باشد. به همین دلیل از نوع سکوی تراز شونده، و یا سکوی تک پایه مونوپاد استفاده می گردد. سکو های ثابت دریایی اصولا از مزیت خاصی برخوردارند، زیرا هزینه نصب آنها نسبتا پایین و سکو های پایداری می باشند، که در خارج از سطح آب بدون ایجاد حرکت مهمی میتواند، عملیات حفاری و تولید و دیگر کارها مانند بر روی آنها انجام گیرد. در خلیج مکزیک قابل دسترس بودن وسایل ساخت و سولت حمل و نصب بر رونق سکوهای ثابت دریایی در آن منطقه افزوده است.
سکوی حفاری خود بالابر ــ jack up rig سکو هایی هستند، که بر روی آب شناورند و تا محلی که باید جهت حفاری یا کار های دیگر عمل کنند، بر روی آب مانند کشتی حرکت مینمایند. پس از استقرار در محل حفاری با جک های پنوماتیک - هیدرولیک یا الکتریک پایه های سکو تا کف دریا پایین رانده میشوند، و بعد سطح عرشه را به سمت بالا تا ارتفاعی که لازم است، بالا برده تا از اثرات موج مصون بماند، و یا ارتفاع لازم جهت حفاری را کسب نماید. سکوی خود بالابر در مواقع اسقرار در محل پایداری زیادی دارد، و میتواند عملیات حفاری حتی تا اعماق 140 متری از روی آن انجام گیرد، ولی معمولا برای اعماق 15 الی 100 متر از آن استفاده میگردد.
بر روی این سکو محل اسکان پرسنل، محل فرود هلیکوپتر، دکل حفاری، جرثقیل، قایق نجات، و دیگر وسایل ضروری تعبیه می گردد. شایان ذکر است که دولت ایران در سال 1363 هـ.خ، یک دستگاه سکوی حفاری خود بالا بر از شرکت هیتاچی ژاپن خریداری کرد، که این دستگاه با حدود 8300 تن وزن خالص و مساحت 4000 متر مربع و با پایه های قابل نصب تا عمق 93 متری قابلیت حفاری تا عمق 6100 متری را دارا می باشد. این دستگاه دارای امکانات لازم از قبیل خوابگاه های متعدد، نماز خانه، رستوران، سالن کنفرانس، باشگاه، بهداری، محل فرود هلیکوپتر، و دیگر امکانات فنی جهت حفاری است، و مجموعا امکانات زندگی جهت حدود یکصد نفر را دارا می باشد، که دولت ایران علاوه بر این سکو، یک سکوی خود بالابر دیگر به نام شهید مدرس را دارا است.
انتهای پیام/
