اهداف و پیامدهای سفر اوباما به خاور دور

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،در اردیبهشت ماه، باراک اوباما، رییس جمهور آمریکا، سفر دوره ای خود را به چهار کشور آسیایی ژاپن، کره جنوبی، مالزی و فیلیپین آغاز نمود تا با متحدان آسیایی خویش در اوج بحران روابط آمریکا با روسیه، که بر سر اکراین تیره شده است، با گشودن یک جبهه سیاسیت خارجی، با کشورهای آسیای شرقی به تبادل نظر پرداخته و اهداف سیاسی – اقتصادی جدید آمریکا را با متحدان خویش پیگیری نماید.

اهداف سفر اوباما به شرق آسیا را می توان در مهار چین و روسیه، تقویت ائتلاف آمریکا با ژاپن، نزدیک کردن روابط ژاپن و کره جنوبی، ترغیب فیلیپین برای همسویی نظامی امنیتی بیشتر با آمریکا و وضعیت شبه جزیره کره و کره شمالی نیز هست. نوشتار زیر در همین مورد است.

اهداف ژئوپلتیک و سیاسی سفر اوباما به شرق آسیا

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، در حالی به 4 کشور آسیایی مهم سفر کرد که سیاست خارجی آمریکا منفعل، نامطمئن و دلسرد کننده نامیده شده بود و لذا علیرغم تاخیر در این سفر آسیایی، طراحان سیاست خارجی آمریکا، خواستار نمایش یک سیاست چند وجهی و مبتکرانه برای خروج از انزوا و حفظ دینامیک و پویایی سیاست خارجی آمریکا (که با انتقادات فراوان متحدین آمریکا در شرق دور آسیا مواجه بود) هستند. لذا آقای اوباما در این سفر کوشید:

الف: درباره تعهد کاخ سفید نسبت به متحدان خود در شرق آسیا اطمینان داده و بر این نکته تاکید کند که توجه اصلی آمریکا هنوز نیز بر این منطقه متمرکز  بوده و هست.

ب: با توجه به  رشد قدرت و نفوذ چین در شرق آسیا، متحدان آمریکا در منطقه درباره نقش حمایتی و توازن بخشی آمریکا مورد دلگرمی قرار گیرند. زیرا رهبران آسیایی معتقدند که بحران اوکراین، سوریه و مذاکرات تشکیلات خودگردان و رژیم اسرائیل، بر سیاست خارجی آمریکا سایه افکنده و موجب خروج شرق آسیا از کانون توجهات سیاست خارجی این کشور شده است.

لازم به یاد آوری است که  قرار بود سفر باراک اوباما به ژاپن، فلیپین، کره جنوبی و مالزی درماه  اکتبر  2013 انجام شود، اما در دقایق آخر به علت تعطیلی دولت فدرال آمریکا و به خاطر عدم تصویب بودجه از سوی کنگره این کشور، این سفر از سوی کاخ سفید لغو شد.

در این بین لغو سفر اوباما، ابهامات زیادی را برای متحدان آمریکا در آسیا، درباره میزان ظرفیت سیاست خارجی این کشور برای دفاع از متحدان منطقه ای اش در شرق آسیا، به وجود آورد.

با این وجود، راهبرد اصلی آمریکا از طراحی سفر اخیر اوباما به کشورهای آسیایی، در حالی که  قدرت و نفوذ چین در منطقه روز به روز در حال افزایش است، این خواهد بود که در این سفر به متحدان آسیایی خود اطمینان دهد که کشورهای آسیایی به عنوان قوه خلاق و محرک توسعه شرقی، همچنان در محور و کانون سیاست خارجی آمریکا قرار دارند.

در همین راستا  نیز بعضی از رسانه های غربی با اشاره به برخی از موانع موجود بر سر سیاست خارجی آمریکا در آسیا، که بزرگترین رقیب آن یعنی چین قرار دارد، تاکید دارند باراک اوباما قصد دارد به متحدان آمریکا درباره تعهد آمریکا به دفاع از امنیت آنها، اطمینان دهد.

با این حال عملکرد ضعیف و منفعلانه آمریکا در قبال تحولات اوکراین، موجب بروز تشویش ها و نگرانی هایی در بین رهبران این منطقه نسبت به توان و اراده آمریکا در این خصوص شده است.

اهداف اقتصادی سفر اوباما به خاور دور

همواره در سفرهای رهبران آمریکا به آسیا و شرق دور، اهداف اقتصادی دو و چند جانبه مطرح و محور دستور کار مذاکرات رهبران آمریکا با مقامات تصمیم ساز آسیایی بوده است. از این رو به نظر می رسد اهداف و اهمیت روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مذکور ( ژاپن ، کره جنوبی و مالزی )، کمتر از اهمیت ابعاد سیاسی - امنیتی این سفر نبوده است.

چنانچه ژاپن و آمریکا اکنون ماه ‌هاست که برای دستیابی به توافق نهایی در قالب پیمان تجاری ترانس پاسیفیک تلاش هایی به عمل آورده اند. پیمانی که متشکل از 12 کشور جهان بوده و این کشورها 40 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند.

در همین راستا خانم سوزان رایس، مشاور ارشد امنیت ملی اوباما، تاکید کرده است وی و سایر مقام‌های رسمی آمریکا به شدت به دنبال دستیابی به اولویت‌هایی مثل افزایش صادرات و دستیابی به بازارهای جدید در آسیا و حمایت و حفاظت از منافع امنیتی آمریکا در منطقه هستند.

ائتلاف آمریکا با ژاپن در خصوص اختلاف های مرزی وآبی چین با کشورهای همسایه و نگاه واشنگتن به منطقه و جزایر مورد منازعه توکیو - پکن در دریای شرقی

در یک سال گذشته روابط ژاپن و آمریکا شرایط سخت و پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. اما آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این است که چطور دو کشور قصد دارند پایبندی خود به شراکت قدیمی شان، در زمان مطرح شدن آمریکا به عنوان قدرت چالش ناپذیر منطقه ای، را به اثبات برسانند.

در همین راستا شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، چندی قبل در مصاحبه با روزنامه فایننشال تایمز، با اشاره به انتقادهای بین المللی از سیاست خارجی آمریکا، تأکید کرده است که واشنگتن به طور مشخص در حال ضعیف‌تر شدن است.

از این رو انجام سفر اوباما به توکیو و توجه به قدرت توفنده چین در شرق آسیا و اهداف ارضی آن با ژاپن (که چندی است مسئله ساز شده است) مایه توجه آمریکایی ها به متحد خویش شده و  همگرایی آمریکا- ژاپن را در مقابله با چین نشان داده است.

نگاه کره جنوبی،  ژاپن، فیلیپین و مالزی به روابط با آمریکا

به طور کلی نگاه کره جنوبی به روابط با آمریکا، کسب حمایت تاریخی واشنگتن در قبال کره شمالی، به عنوان یک خصم دیرین 60 ساله در روابط دوکشور و نیز حمایت آمریکا از توسعه روابط اقتصادی با سئول است.

ژاپنی ها استمرار روابط امنیتی تحت عنوان ترتیبات امنیتی توکیو – واشنگتن را خواستارند و فیلیپین هم کسب حمایت های و مساعدت های مالی واشنگتن و نیز ترتیبات امنیتی فیمابین با آمریکا را طلب می کند. مالزی نیز به دنبال توازن قدرت سیاسی چین با آمریکا در منطقه و نیز کسب حمایت واشنگتن از نقش آفرینی اقتصادی کوالالامپور در آسه است.

نگاه  چین به نتایج سفر اوباما به شرق آسیا

برخی کارشناسان چینی چون لویادونگ معتقدند تمرکز اوباما بر منازعات دریایی میان چین و ژاپن در دریای شرقی بر سر جزایر دیایویو و طرفداری واشنگتن از توکیو می تواند چین و آمریکا را رودرروی یکدیگر قرار دهد.

در همین راستا  نیز چینی ها  براین نظرند که سفر اوباما به منطقه نوعی هشدار به چین است. چرا که واشنگتن می خواهد نفوذ خود را در آسیای شرقی افزایش دهد. از این منظر برهم زدن توازن منطقه ای به نفع واشنگتن و تاکید بر اهمیت روابط آمریکا با کره و ژاپن برای مقابله با چین، از اهداف اصلی سفر رئیس جمهور آمریکا به این منطقه است.

پیامدهای سفر اوباما به منطقه آسیا

در واقع چاک هیگل، وزیر دفاع آمریکا، در سفر اخیر خود به ژاپن، به چین هشدار داده بود که به عنوان یک قدرت بزرگ باید مسئولیت پذیر باشد. اظهارات ضد چینی هیگل در ژاپن هم مقام های پکن را به شدت عصبانی کرد تا جایی که آنها در دیدار با هیگل در پکن از او خواستند از طرفداری های بیجا از همسایگان دارای منازعه با چین خودداری کند.

از این رو توسعه روابط واشنگتن در ابعاد روابط نظامی، سیاسی و اقتصادی در سفر رئیس جمهور آمریکا به ژاپن (که در دستور کار گفتگوها قرار داشت) مورد حساسیت فراوان چینی ها خواهد بود و دامنه این حساسیت ها روز به روز گسترش خواهد یافت و نظارت بر روابط توکیو – واشنگتن از سوی مقامات چینی شدیدتر خواهد شد.

در بعد دیگری سفر اوباما در روزهای هشتم و نهم اردیبهشت به فیلیپین و گفتگوهای رهبران دوکشور متحد درباره مسائل دوجانبه و پیمان راهبردی، به تداوم حضور نظامی واشنگتن در این کشور خواهد انجامید. این امر انتقادهای گسترده ای را به همراه داشته است.

به طور کلی سفر اوباما به کشورهای شرق آسیا در شرایطی است که چین به شدت به دنبال افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در منطقه است. در مقابل آقای  اوباما نیز به نوعی  قصد دارد تا حضور و نفوذ آمریکا در سطح کشورهای منطقه را بیش از پیش افزایش دهد.

حضور رئیس جمهوری آمریکا در سئول به مسئله حمایت از کره جنوبی در قبال رهبری تازه کار کره شمالی ارتباط دارد که توفنده سیاستهای تند پیونگ یانگ در قبال متحد اصلی آمریکا، یعنی کره جنوبی، را رهبری می کند.

احمد منتظران

کارشناس امور سیاسی – بین المللی