یزد سرزمین درختان کهنسال

در حال حاضر در استان یزد بیش از 50 درخت کهنسال شناسایی شده‌اند که از گونه‌های مختلفی نظیر سرو، چنار، گردو و زبان گنجشک هستند، درختانی که هنوز هم در میان مردم حرمت و شکوه دارند و مردم با اشتیاق از آن‌ها بازدید می‌کنند.

بیشتر درختان کهن استان یزد بین 800 تا یک‌هزار و 500 سال عمر دارند و سمبلی از مقاومت و پایداری مردم کویر‌نشین در برابر شرایط نامساعد آب و هوایی هستند و شاید به همین دلیل باشد که یزدی‌ها این طور به درختان کهنسال دیارشان احترام می‌گذارند و آن‌ها را مقدس می‌دانند.

درخت پنج هزار ساله ابرکوه پیش از این از سوی رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته اما در بسیاری از شهرهای دیگر نظیر بافق نیز درختان کهنسالی وجود دارند که شاید به جز اهالی بافق، کمتر کسی از وجود آن‌ها مطلع باشد.

فرا رسیدن سال نو و بهار طبیعت، بهانه‌ای برای معرفی درختان کهنسال در شهرستان بافق است زیرا سال جدید، سالی دیگر بر عمر این درختان کهنسال می‌افزاید ضمن اینکه آن‌ها یکی از مهم‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهی محسوب می‌شوند و حفظ ذخایر ژنتیکی از جمله این درختان از مهم‌ترین وظایف همگانی است.

وجود درختان کهن در هر منطقه‌ای در واقع این باور را تقویت می‌کند که

درخت کهن دفتر رازهاست

چو تقویم دیروز و امروز ماست

سرو شادکام بافق

یکی از کهنسال‌ترین درختان شهرستان بافق، سرو شادکام است که پایگاه استقرار این سرو در روستای شادکام بافق است.

این درخت دارای ارتقاع یک‌هزار و 735 متری از سطح دریاست و در درون یک باغ شخصی قرار دارد و با درختان میوه نظیر گردو، انار، بنه، بادام و زردآلو همزیست است.

این درخت تک پایه بوده و از نظر ظاهری (تاج و تنه‌) در شرایط سلامت کامل قرار دارد.

این درخت کهنسال دارای زادآوری بسیار خوبی است و ارتفاع درخت حدود 35 متر، ارتفاع ناحیه تشکیل تاج 6 متر و دور قطر تاج بیش از 10 متر است.

این درخت از نظر اعتقادات مردمی، بسیار مورد محترم بوده و در پناه همین اعتقادات تاکنون حفظ شده است.

ارس باجگان

درخت ارس در منطقه باجگان نیز یکی دیگر از موجودات دیرزیست بافق است.

پایگاه استقرار این ارس در منطقه باجگان بافق در 80 کیلومتری جنوب بافق در نزدیکی منطقه شیطور است.

در نزدیکی این درخت کهنسال استخر کوچکی وجود دارد که آب آن از چشمه همین منطقه تامین می‌شود.

این درخت تک پایه و ماده بوده و از نظر ظاهری (تاج و تنه) در شرایط سلامت نسبی است.

تعدادی از شاخه‌های جانبی درخت به احتمال زیاد توسط باد شکسته شده است.

در اطراف درخت زادآوری طبیعی محدودی مشاهده می‌شود و با توجه به مشکلات جوانه‌زنی مستقیم درختان ارس، زادآوری طبیعی، نشان دهنده موقعیت استقرار مناسب درخت و توان فیزیولوژی تولید بذر مناسب است.

ارتفاع درخت هفت متر، ارتفاع ناحیه تشکیل تاج 1,5 متر، محیط یقه بیش از 2 متر و قطر حدودی تاج 12 متر است.

با توجه به اینکه آب زیرزمینی منطقه در عمق 10 تا 12 متری است به احتمال زیاد درخت برای تغذیه از این آب استفاده می‌کند.

این درخت از نظر اعتقادات مردمی، بسیار محترم بوده و در پناه همین اعتقادات تاکنون حفظ شده است ضمن اینکه در بین اهالی شایع است که نجاری برای ساخت دار قالی اقدام به بریدن تعدادی از شاخه‌های درخت کرد و از درخت ترشحاتی مانند خون خارج شده و نجار با تداعی این مورد و یادآوری احترام، از بریدن شاخه‌های آن صرف‌نظر کرده است.

چنار باجگان

در منطقه باجگان یک درخت کهنسال دیگر نیز وجود دارد که این درخت یک درخت چنار است و محل استقرار این چنار در منطقه باجگان بافق در نزدیکی منطقه شیطور است.

این درخت کهنسال در نزدیکی ارس کهنسال باجگان قرار دارد، این درخت تک پایه و ماده بوده و از نظر ظاهری از سلامت خوبی برخوردار است.

درخت دارای سه شاخه اصلی است و ارتفاع درخت 25 متر، ارتفاع ناحیه تشکیل تاج 2 متر، محیط یقه 7,5 متر و سن درخت در شرایط فعلی 700 سال تخمین زده می‌شود.

بنه دشت شیطور بافق

بنه نیز از جمله درختانی است که گونه‌های کهنسال آن در استان یزد بسیار وجود دارد اما در منطقه شیطور بافق بنه‌ای وجود دارد که از سایر بنه‌ها کنهسال‌تر است.

این درخت در مسیر آبراهه و در مرتع به نسبت خوب که دارای پوشش درمنه و قیچ است، قرار دارد.

ارتفاع درخت حدود هشت متر و قطر یقه آن 240 سانتی‌متر است.

ارتفاع ناحیه تشکیل تاج 2 متر و قطر حدودی تاج نزدیک به 10 متر است.

تاج درخت به نسبت سالم و بر روی بعضی از شاخه‌های پسته خواراکی پیوند شده است.

تنه درخت آسیب دیده و بخشی از پوسته درخت کنده شده است. به دلیل واقع شدن آن در مرتع، محل تجمع دام شده تا از سایه آن استفاده کند و همین امر موجب آسیب دیدن آن شده است.

در فاصله چند کیلومتری از درخت و در ارتفاعات مجاور درختان کهنسالی از بنه و ارس به چشم می‌خورد.

عمر تمامی درختان کهنسال در شهرستان بافق، بالغ بر 700 سال است و برخی از آن‌ها تا یک‌هزار و 500 سال نیز عمر کرده‌اند.

برخی از این درختان به رغم قدمت بالا، مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند و در حالی که ذخایر ژنتیکی بسیار خوبی به شمار می‌روند توجه چندانی به آن‌ها نشده است.

در طول سال‌های گذشته، رسانه‌ای شدن مشکلات سرو پنج هزار ساله ابرکوه توانست تا حد زیادی به ساماندهی محیط پیرامونی این درخت بیانجامد که امید می‌رود درختان کهنسال بافق نیز مورد توجه قرار گرفته و به عنوان ذخائری ارزشمند، ساماندهی شوند.