به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،در قوانین ما برخی از حقوق فقط و به صورت انحصاری برای بانوان به وجود آمده است و مخاطب این حقوق آقایان هستند یعنی آنان مکلفند که این حقوق را پرداخت کنند. یکی از مشهورترین این حقوق حق بر نفقه است.

شوهر باید مایحتاج همسر خود را تامین کند و در این تکلیف شوهر، وضعیت مالی زن و مرد تاثیری ندارد. یعنی اگر حتی زن کارمند باشد یا صاحب ثروت عظیمی باشد و مرد وضعیت مالی بدی داشته باشد باز هم تکلیف به پرداخت نفقه از بین نمی‌رود.

اکنون مطالبه نفقه یکی از پرونده‌های مبتلابه در دادگاه‌های خانواده است. در ادامه روزنامه حمایت در قالب بررسی یک پرونده حقوقی به بررسی موضوع مطالبه نفقه از سوی زوجه پرداختهاست.

آغاز دعوا

خواهان پرونده خانم زهرا چند سالي است كه نفقه‌اي از شوهر خود دريافت نكرده است. بر این مبنا وي دادخواستی را به طرفيت زوج، آقاي آقاجاني تقديم دادگاه كرده است. خواسته وي نيز در دادخواست فوق تحت عنوان صدور حكم به محكوميت خوانده به پرداخت نفقه 35 سال با جلب نظريه كارشناسي فعلا مقوم به 105 میلیون تومان مطرح شده است.

علاوه بر اين خواهان پرونده تمامی خسارات و هزينه‌هاي وارد شده ناشي از طرح اين دعوا را از طرف مقابل مطالبه كرده است. خانم زهرا، خواهان دعوا براي اثبات ادعاي مطرح‌شده خود در دادخواست، دلایلی چون فتوکپی تاییدشده قباله رسمی نکاحیه و فتوکپی تاییدشده استشهادیه محلی تنظیمی را نیز ضمیمه کرده است.

متن دادخواست

دادخواست خواهان دعواي فوق به شرح ذیل است: «اینجانب به عنوان خواهان دعوا برابر سند رسمي قباله نكاحيه به شماره ...، به زوجيت شرعي، رسمي و دایمي آقاي علیرضا در آمده‌ام، متأسفانه خوانده پرونده پس از هشت سال زندگي مشترك، اینجانب را بدون علت شرعي و قانوني رها كرده است و ضمن ازدواج دوم به محل نامعلومي مراجعه کرده و در آن‌جا نیز ساكن شده است و در سال‌های اخير ديناري از بابت نفقه پرداخت نکرده است.

نظر به اين‌كه برابر ماده 1106 قانون مدنی پرداخت نفقه زوجه به عهده زوج است، با این حال با عنايت به مطالب مذكور تقاضاي رسيدگي و صدور حكم به محكوميت زوج به پرداخت نفقه 35 ساله‌ام از محضر آن مقام محترم مورد استدعاست.

در ضمن فعلا جهت ابطال تمبر قانوني میزان دعوا مقوم به مبلغ 105 میلیون ریال می‌شود و تقاضا دارم تا جهت تعيين مبلغ دقيق نفقه یک كارشناس از سوی دادگاه محترم تعیین شود تا نسبت به ابطال تمبر قانوني مابقي میزان تعیین شده اقدام کنم.

در ضمن از محضر آن دادگاه محترم تقاضاي صدور حكم نسبت به محکومیت خوانده دعوا به پرداخت هزينه دادرسي پرداختی توسط اینجانب را داشته و نظر به اين‌كه خوانده پرونده، آقای علیرضا مجهول‌المكان است، با استناد به ماده 73 قانون آیین دادرسی مدنی تقاضا دارم تا موضوع دعوي در يكي از روزنامه‌هاي کثیرالانتشار به هزينه اینجانب آگهي شود.

همچنین در استشهادیه‌ای که توسط اینجانب تنظیم شده و ضمیمه پرونده کنونی است، آمده است که اينجانبان متن استشهادي ذيل را تایيد و امضا مي‌كنيم به اين‌كه آقاي علیرضا فرزند عیسی به عنوان شوهر و زوج شرعي، قانوني و دایمي خانم زهرا فرزند تورج از سال 1349، همسر خود را بدون دليل و علت شرعي و قانوني ترك کرده و با اختيار کردن همسر دوم هم اكنون در محل نامشخصي با همسر دوم خود زندگي مشترک دارد و در 35 سال اخير نه تنها از وضعيت معيشتي و گذراندن زندگي همسرش هيچگونه اطلاعي ندارد، بلكه هيچ وجهي از بابت نفقه در حق ايشان پرداخت نکرده‌اند.

مراتب جهت استحضار دادگاه محترم تقديم و اينجانبان امضاکنندگان متن استشهاديه بدین وسیله حاضر هستيم که چنانچه مقام صلاحيت‌دار قضايي حضور ما را در جهت اداي شهادت لازم بدانند، با حضور در محضر مبارك اداي شهادت دهيم.»

آشنایی با روند دادرسی

بعد از ثبت دادخواست و ضمایم دیگر خواهان دعوا در دادگاه، قاضی پرونده با قید تکمیل بودن محتویات و پیوست‌های پرونده به دفتردار خود دستور تعیین وقت رسیدگی را می‌دهد. در ادامه مدیر دفتر دادگاه وقت جلسه رسیدگی را به خواهان دعوا ابلاغ می‌کند و مراتب تعیین جلسه رسیدگی دادگاه را در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار جهت اطلاع خوانده دعوا آگهی می‌کند.

متعاقباً دادگاه رسیدگی‌کننده طبق صورت‌جلسه در تاریخ 20/7/89 تشکیل می‌شود و پرونده فعلی به خواسته مطالبه نفقه تحت‌نظر قرار می‌گیرد. در ادامه فردی به نام آقای بختیاری با تقدیم یک برگ وکالت‌نامه از طرف خواهان دعوا، خانم زهرا و یک برگ لایحه اعلام وکالت، وکالت خود را در پرونده حاضر اعلام می‌کند.

در روز رسیدگی هیچ‌کدام از طرفین دعوا در جلسه رسیدگی حضور نمی‌یابد و تنها آقاي بختياري به وكالت از خواهان دعوا یعنی زوجه در دادگاه حضور دارد. وكيل خانم زهرا در جلسه رسیدگی اظهار مي‌دارد که خواسته به شرح دادخواست تقديمي است.

دفتر وقت احتياطي تعيين می‌کند و مأمور دادگستری به محل سكونت زوجه اعزام تا به طور محرمانه از محل تحقيق شود که آيا زوج نفقه همسرش را پرداخت مي‌كند يا نه؟ چنانچه پرداخت نمي‌كند، از چه تاريخي پرداخت نفقه را ترک کرده است و نتيجه را به دادگاه اعلام کند.

در تاريخ 28/10/89 و در وقت احتياطي پرونده مجددا تحت نظر قرار گرفت. خوانده دعوا لايحه‌اي ارسال و محل سكونت خود را تهران اعلام داشته است. دادگاه با بررسي اوراق و محتويات پرونده مبادرت به صدور قرار مي‌كند.

قرار دادگاه

«با عنايت به اوراق و محتويات پرونده، نظر به اين‌كه خوانده محل اقامت خود را دقیقا به آدرس تهران اعلام كرده، بنابراین دادگاه به استناد ماده 11 قانون آيين دادرسي مدني قرار عدم صلاحيت دادگاه به اعتبار شايستگي دادگاه خانواده تهران صادر و اعلام مي‌كند. قرار صادره حضوري و قطعي است. دادگاه خانواده تهران پس از مطالعه پرونده و تحقیق در جلسه مقرر به تاریخ 2/11/1389 رسیدگی و مبادرت به صدور رای مي‌كند.»

راي دادگاه

«در خصوص دعواي خانم زهرا فرزند تورج به طرفيت آقاي علیرضا فرزند عیسی به خواسته مطالبه نفقه معوقه 35 ساله به شرح دادخواست تقديمي، علقه زوجيت طرفين طبق اسناد و ضمايم پيوستي محرز است، نظر به جامع اوراق و محتويات پرونده، اظهارات و دفاعيات و لوايح تقديمي طرفين، نظر به اين‌كه زوجين در مدت 35 ساله زندگي مشترك در زير يك سقف و منزل واحد داشتند.

ظاهر امر نشانگر پرداخت نفقه از طرف زوج است و چنانچه زوجه مدعي عدم تامين نفقه است، باید دلايلي براي اثبات ادعاي خود ارايه كند و اگر زوجه خارج از وظايف زوجيت كارهايي انجام داده كه استحقاق اجرت دارد، چنانچه قصد تبرع نداشته باشد، مي‌تواند براي طرح دعوي به مرجع ذی‌صلاح قضايي (محاكم حقوقي) مراجعه كند. بنابراين دادگاه مستندا به مفهوم مخالف ماده 1111 قانون مدنی، حكم به بطلان دعوي صادر مي‌كند. اين راي حضوري و ظرف 20 روز از تاريخ ابلاغ قابل تجديدنظر در مراجع تجديدنظر استان تهران است.»

بررسي راي صادره

در خصوص پرونده تحت خواسته نفقه معوقه 35 ساله زوجه يكي از نكات ظريف در پرونده اين است كه نظر به این‌که زوج پس از آگهی در روزنامه خود را به دفتر شعبه معرفی و آدرس جدید خود را ارايه كرده ، اين موضوع نشانگر این است که گویا زوج به تازگی منزل را رها کرده و همسری دیگر اختیار کرده است و در نتیجه از پرداخت نفقه سر باز زده که زوجه از این فرصت و موقعیت سوءاستفاده كرده است.

نفقه شامل چه چیزهایی است ؟

ماده 1111 قانون مدنی در خصوص استنکاف شوهر از دادن نفقه و مراجعه زوجه به دادگاه و تعیین میزان نفقه توسط دادگاه است و مفهوم مخالف آن که مورد استناد رای صادره است، عدم اثبات موضوع را از ناحیه زوجه عنوان می‌کند، زیرا روشن شدن این‌که زوجین در زیر یک سقف زندگي مي‌كردند، نشانگر این امر است که نفقه زوجه که طبق قانون شامل خوراک، پوشاک و وسایل زندگی و هزینه‌های دارو و درمان و مایحتاج زندگی است، از ناحیه زوج پرداخت می‌شود و اما در خصوص اجرت‌المثل که دادگاه عنوان کرده است كه اگر زوجه قصد تبرع نداشته است، می‌تواند طرح دعوی كند، بايد به مفهوم آن توجه كرد.

اجرت‌المثل چیست ؟

زن خانه كارهايي را قبل از طلاق خود در منزل شوهر انجام مي‌دهد. به حق‌الزحمه اين خدمات انجام شده زن، اجرت‌المثل گفته مي‌شود كه قابل مطالبه بوده و كارشناس دادگستري ميزان آن را بر اساس يكسري شرايط تعيين مي‌كند. البته قانونا به شرطي كه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد.

 با توجه به آنچه گفته شد مطالبه نفقه یکی از پرونده‌های مبتلابه در دادگاه‌های خانواده است. برای مطالبه نفقه زن لازم نیست تمکین خود را ثابت کند بلکه این شوهر است که اگر می‌خواهد از زیر بار پرداخت مهریه رها شود باید عدم تمکین زوجه را به اثبات برساند.