مازندران /
سقاتالارهای مازندران سیاه پوش عزای حسین (ع)
در برخی از روستاهای مازندران بناهای چوبی وجود دارند که مطابق با معماری بومی ساخته شده و به نام سقاتالار، سقانفار یا سقانپار نام نهاده شده که تکیه گاه امید علویان است.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران درگفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران مازندران گفت : بناهای مذکور در دو اشکوبه و بر روی چهار پایه قطور چوبی به فرم چهار گوش، فضایی کوچک را در حریم امامزاده‌ها، تکیه‌ها و گورستانها به خود اختصاص دادند.
سلیمانی نوع معماری و اجزا و عناصر به کار رفته در آنها از ویژگی‌های سقاتالارها بیان کرد و افزود : ارتباط میان دو اشکوبه از طریق نردبان یا پلکان چوبی که معمولا در کنار بنا ساخته شده، امکان پذیر است که درحال حاضر پلکان سیمانی، سنگی و فلزی جایگزین پلکان چوبی شده است
به گفته وی عناصر سقاتالارها شامل نال (واشان)، ستون، سرستون (کُماچه)، دست‌انداز، نال بالای ستون، شیرسر، نگهدار (واوند یا بادبند)، لب‌بند، شوله‌ور، تخته، درزپوش تخته، پَلور، رواق (گرد رفاق)، سقف (بوم یا بام)، نرده است.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران با اشاره به وجود انبوهی از طرحها و خط‌ها و نقشهای رنگین با تنوع موضوعات و مضامین به‌کار گرفته شده در سقاتالارها گفت: شماری از نقاشی‌ها و طرحهای به کار رفته در سقاتالارها با ویژگی‌های هنرهای مردمی، هنر دینی و هنر سنتی همخوانی و مطابقت دارد و به نظر می‌رسد که بسیار ابتدایی ترسیم شدند.
سلیمانی نقوش به کار رفته در سقاتالارها را به دو دسته نقوش مذهبی و نقوش غیرمذهبی تقسیم بندی کرد و افزود : نقوش مذهبی شامل نقوش پیامبران و امامان و حوادث تاریخی مذهبی و نقاشی‌های مربوط به جهان آخرت و از این قبیل است و نقوش غیرمذهبی شامل نقشهای اسطوره‌ای و حماسی و نقشهای خیالی و هندسی و طرحهای گیاهی و نقشهای مربوط به متون کهنی شاهنامه فردوسی و کلیله و دمنه و غیره و مربوط به زندگی روزمره و معیشت مردم است.
به گفته وی خط در سقاتالارها همواره نزدیک سقف و در حالی که تمام ابعاد چهارگوش بنا را دور زده، قرار دارد که گاه به تنهایی و گاه در پیوندی رمزآلود با گل و بوته در پیچشی موزون و هماهنگ است و خطوط در بسیاری از موارد مربوط به قطعه شعری به شیوه نستعلیق و معمولا به رنگ سرخ و سیاه بوده. نام خوش‌نویس و سال تحریر نیز اغلب ذکر شده است.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران از دیگر مواردی که می توان به آن اشاره کرد این است که سقاتالارها از قدمت 100 تا 150 سال برخوردارند، معمولا وقف حضرت ابوالفضل العباس شدند و در روزهای محرم محل برگزاری مراسم عزاداری است و دیگر اینکه با عنصر آب ارتباط تنگاتنگ دارند.
سلیمانی با بیان اینکه امروزه سقاتالارها به دو صورت ساده و بدون نقش و تزیین شده و آراسته به طرح و نقش و خط و رنگ مشاهده می‌شوند، اما از نظر شکل، نوع و سبک معماری، همه آنها از اصل و قاعده کلی و یکسانی پیروی می‌کنند.
به گفته وی همه سقاتالارها دارای سرستون‌هایی به شکل اژدهایی دهان گشوده‌اند. همه آنها از قطعات تزیینی چوبی به نام شیرسر که شبیه نوعی مقرنس‌کاری است بهره‌برده‌اند. همه آنها بر روی پایه ساخته شده و اجزا و عناصر ساختار معماری‌اشان یکسان و مشابه است.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران افزود : سقاتالارهای ساده و بدون نقش و بی پیرایه با توجه به فرسودگی شان از قدمت و سابقه بیش‌تری برخوردار باشند و آن دسته از سقاتالارهایی که با نقوش بی‌شمار و متنوع تزیین و آراسته شده‌اند با توجه به نوشته‌ها و تاریخ روی آنها، پیشینه‌اشان به عهد قاجار باز می‌گردد.
سلیمانی همچنین تصریح کرد : بر اساس گزارش های موجود سقاتالارهای شیاده، کیجا تکیه و کبریاکلا در محدوده‌ی بابل، سقاتالارهای هندوکلا، کمانگرکلای دشت‌سر، اورطشت، کاردگر محله، نوایی محله، شیرمحله و مرزنگو در محدوده‌ی شهر آمل، سقاتالارهای فولاد کلا، شرمه کلا، صلحدار کلا، کاریکلا و بایکلا در محدوده‌ی بابلسر، سقاتالار زرین کلا در فریدون کنار، سقاتالارهای اسیوسر و آهنگر کلا در محدوده قائم شهر، سقاتالار کتی لکه در شیرگاه از مهم ترین و شناخته شده ترین سقاتالارها در مازندران است./س
