دانشنامه شهرستان ری از پیدایش تا کنون؛
راگا یا ارشکیه یا شهر ری و آثار به جا مانده از 3000 سال قبل از میلاد
شهرری، شهری است، که قدمت 3000 ساله دارد و آثاری در آن یافت شده که آنها را اغلب در موزه های آمریکا و فرانسه می توان یافت.
به گزارش خبرنگار اجتماعي باشگاه خبرنگاران، ابتدا از موقعیت جغرافیایی این شهر شروع می کنیم :
*مشخصات جغرافيايي
شهرستان ري از شمال به تهران، از شرق به شهرستان ورامين، از جنوب به استان قم و از غرب به شهرستان‌هاي كرج و ساوه محدود مي‌شود. شهر ري مركز شهرستان ري در 1062 متر از سطح دريا واقع است. مهم‌ترين رودخانه‌هايي كه در محدوده شهرستان ري جريان دارند؛
رودخانه‌هاي كرج، جاجرود، شور و سرخه‌حصار هستند. به‌طور كلي شهرستان ري در ناحيه دشتي استان تهران واقع شده و تنها كوه بي‌بي شهربانو(س) در شمال شرق و كوه آزاد در 21 كيلومتري جنوب غرب آن قرار گرفته است. شهرري در مسير راه آهن تهران ـ مشهد و تهران ـ بندر تركمن و در 15 كيلومتري ايستگاه راه آهن تهران قرار دارد. ساير مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از: راهي به سوي جنوب باختري كه از كنار درياچه قم مي‌گذرد و 125 كيلومتر از شهر ري تا قم فاصله دارد.
راهي به سوي جنوب خاوري از طريق بزرگراهي به درازاي 40 كيلومتر به شهر ورامين مي‌پيوندد. بزرگراه تهران ـ قم ،كمربندي كه بزرگراهش مهم است و جاده قديم كرج و بزرگراه در چهار كيلومتري تهران ـ كرج واقع است.
راه‌هاي روستايي كه به شهر منتهي مي‌شوند.حدود 3000 سال قبل از ميلاد سلوكوس، نام «اورويوس» را بر ري نهاد. در زمان اشكانيان اين نام به «ارساكيا» و «ارشكيه» تغيير يافت و در زمان حكومت ساسانيان به «ري» تبديل شد. ري يكي از نقاط باستاني ايران است. آثاري كه از ري به دست آمده به هزاره چهارم پيش از ميلاد مي‌رسد و از نظر قدمت به دو بخش تقسيم مي‌شود:
الف ـ ري باستاني كه در جنوب چشمه علي، ميان بارويي بزرگ كه در روزگاران پيش از اسلام (4000قبل از ميلاد) ساخته شده بود، قرار داشت و به ري برين يا ري عليا معروف بود.
ب ـ ري سده‌هاي واپسين كه در جنوب خاوري بخش نخستين يا ري عليا در جنوب كوه بي‌بي شهربانو(س) واقع شده بود و به ري زيرين يا ري سفلي معروف بود.
* ري پيش از اسلام
ري در دوران پيش از اسلام مرکز بزرگ ديني زرتشتيان بوده و به وسيله مديران موبد نوعي حکومت ديني نظير واتيکان در آن وجود داشت و به‌طور کلي ري در دوران مادها و هخامنشيان و حتي قبل از آن نيز شهري مقدس به شمار مي‌آمد. قرار گرفتن ري در مسير جاده ابريشم که از آنجا به همدان مي‌رفت، علاوه بر جنبه مذهبي به ري اهميت بازرگاني نيز مي‌داد. لذا مردم ري عموماً بازرگان و تاجرپيشه بودند.
اقوام آريايي مهاجر با ورود به ايران، در دشت‌ها، جلگه‌ها و ديگر مكان‌هاي خوش آب و هوا اقامت گزيدند. اين قوم هنگامي كه به دشت ري رسيدند، شهر ري را براي قلعه‌سازي انتخاب كردند و ميداني بزرگ در آن بنا نهادند. سپس براي نگهباني و حفاظت از آن مكان آتش مقدس را در ميان ميدان بر افروختند.
شهر ري به تدريج توسعه و گسترش يافت. شمال شهر ري به علت داشتن هواي بهتر، محل اسكان ملوک، شاهزادگان، امرا و اشراف بوده است. در آن روزگار به خاطر حفاظت از شمال شهر بارو و حصار عظيمي در پيرامون شمال شهر ساخته و در جنوب نيز خندقي ژرف حفر شد. مردم اين شهر در سال 617 هجري قمري، در تاخت و تاز مغولان قتل‌عام شدند.
هنوز آثار حمله دردمنشانه مغولان از بين نرفته بود كه ري بار ديگر در سال 786 هجري قمري به دست سپاهيان تيمور به ويرانه‌اي بدل شد و از آن پس، ديگر روي آبادي به خود نديد. ويرانه‌هاي ري قديم هنوز نزديک شهر كنوني ري باقي است. شهر ري از قديم مركز و كانون علم و ادب بوده و لذا در زمان‌هاي مختلف شخصيت‌هاي علمي و دانشمندان بزرگي چون ابوالفتح رازي و محمد زكرياي رازي فيلسوف و پزشک نامي (كاشف الكل) از آن برخاستهاند. ري در لغت به معناي شهر سلطنتي است. ساکن و اهل ري را رازي مي‌نامند.
ري در دوره‌اي پايتخت ايران بوده است. اين شهر در طول تاريخ به نام‌هاي مختلفي خوانده مي‌شد. راگا، رغه، ارشکيه، رام اردشير، ام‌البلاد، ري شهر، شيخ‌البلاد و محمديه از نام‌هايي بودند که ري در هر دوره به مناسبتي با يکي از اين نامها خوانده مي‌شد. بنابرآنچه که در اوستا آمده ري سيزدهمين شهري است که در جهان ساخته شده است.
**اماکن تاریخی ری
ري تنها منطقه باستاني استان تهران است که داراي آثار تاريخي و مکان‌هاي ديدني زيادي است که به تفصیل به شرح آنها می پردازیم :
1-آستانه حضرت عبدالعظيم(ع): آستانه حضرت عبدالعظيم حسني(ع) يكي از زيارت‌گاه‌هاي بزرگ شيعيان جهان در شهرري واقع است.
2-بقعه‌هاي امامزاده حمزه(ع)، برادر امام رضا(ع) و امامزاده طاهر(ع) از فرزندان امام‌سجاد(ع).
3-مقبره‌هاي برخي از شاهان قاجار و شماري از علما نيز در همين مجموعه قرارداردکه قدمت اين بنا به سال 848 هجري قمري مي‌رسد.
4-گنبد بي‌بي شهربانو(س): اين گنبد مينايي كه به روايتي، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد(ع) و دختر يزدگرد سوم ساساني است، در دامنه جنوبي كوه ري معروف به كوه بي‌بي شهربانو واقع است. محوطه اين گنبد 33متر طول و 22 متر عرض دارد كه با ديوار سنگي محصور شده است. گنبد بقعه از آثار دوره ديلميان است نکته ای که حائز اهمیت است در مورد صحت رجعت آن بانوی مکرمه به این مکان می باشد.
*آثاربه جا مانده از پيش از اسلام در ري
1-تپه ميل 2ـ آتشکده بهرام3- چشمه علي4-باروي ري 5-دژ رشکان
* آثار تاريخي پس از اسلام
1- بازار ري2- کاروانسراي شاه‌عباسي شهر ري3- برج طغرل4- قلعه طبرک5- استودان گبرها6- برج نقاره‌خانه7-زندان‌هارون8- گنبد امير اينانج9-کاروانسراي کنارگرد و10- قلعه گبري
*وجود اماکن مذهبی دیگر رنگ مذهبی به این شهر تاریخی بخشیده از جمله این اماکن می توان به :
1- آرامگاه ابن بابويه2-آرامگاه امامزاده ابراهيم(ع)3-آرامگاه امامزاده حمزه(ع)4-آرامگاه امامزاده ابوالحسن(ع)5-آرامگاه امامزاده ابوالقاسم(ع)6- آرامگاه امامزاده اسماعيل(ع)7آرامگاه امامزاده ايوب 8-يوشع(ع)9-آرامگاه امامزاده حسين(ع)10آرامگاه امامزاده رقيه(س)11-آرامگاه امامزاده سه برادران12-آرامگاه امامزاده شاهزاده ابراهيم و13- شاهزاده اسحق(ع)14- آرامگاه امامزاده شاهزاده حسين(ع)15- آرامگاه بي‌بي‌زبيده(س)16-آرامگاه جوانمرد قصاب و17- آرامگاه سه دختران اشاره کرد.
*بازار یا بازارچه ها در ری
مکانی برای تجمع بازاریان و خریداران که اغلب در همه شهرها وجود دارد و از آن جمله می توان به بازارهای قدیمی ری اشاره کرد:
1-بازار باب الجبل2- باب سين3- باب هشام4- بليان5-چهارسوق يا چهار بازار6- بازار دهک نو7-بازار روده که اين بازار از همه بازارها معمورتر و آبادتر بوده‌است. 8-بازار ساربانان9-بازار نرمه يا رسته نرمه، که منسوب به ديه (ده یا روستا)نارمک است و10- بازار نصرآباد بازارها که بدون سقف بوده‌است.
*دروازه های ورودی
هر شهری برای خود در یا دروازه داشته است که از آن جمله می توان به دروازه های باقی مانده در ری اشاره کرد:
1-دروازه آهنين2- باطان که مسیری به سوي عراق و بغداد بوده است. 3-دروازه بليّان که در محدوده جوانمرد قصاب فعلي واقع بوده و از آنجا به قزوين مي‌رفتند4-دروازه جاروب بندان5- باب الحراب دروازه حنظله6-دروازه خراسان7- دروازه دولاب8- در راس الروده9- در رشقان يا رشکان که مربوط به دوره زرتشیان می باشد 10-در زامهران باب سين يا باب الصّين11-باب الصبرين12-در عابس13-درغناب14- درکنده15- دروازه کوهکين که از آنجا به طبرستان مي‌رفتند16-باب المدينه يا در شهرستان17- در دروازه هشام که از آنجا به قومس (سمنان) و خراسان مي‌رفتند.
* آرامستان یا گورستان های ری
به دليل قدمت ري آرامگاههای قديمي در شهر ري قرار دارد که مدفن بسياري از مشاهير تاريخي و مذهبي ايران است. 1-آرامگاه ابن بابويه2-آرامگاه امامزاده عبدالله(ع)3- آرامگاه حضرت
عبدالعظيم(ع)4-آرامگاه بهشت زهرا(س) از اين جمله هستند.
*مشاهیر و چهره های مشهور در "ری"
1-محمدبن زکرياي رازي2- شيخ صدوق3- شيخ ابوالفتح رازي4-صوفي رازي5- شيخ کليني6- شمس قيس رازي7- بندار رازي8- ابوحاتم رازي9-بديع الزمان فروزانفر10-خجندي رازي از مشاهير علمي فرهنگي حماسي و ادبي شهرري هستند.
* صنايع و معادن موجود در شهر ری
كارخانه‌هاي صنعتي و توليدي مستقر در شهرستان ري نيروهاي زيادي به خود جذب كرده است که می توان در ذیل به آن اشاره کرد:
1-پالايشگاه بزرگ تهران2-فرآورده‌هاي نفتي3- چيتسازي4- ريسندگي بافندگي5-توري‌سازي6-خودرو و کاميون‌سازي7- سيمان8- صنايع غذايي9- ابزارسازي10- آجرپزي و شيشه‌سازي11- مصنوعات نخي12- پشمي13- چرمي و سنگ‌هاي معدني از جمله ديگر صنايع اين شهرستان است.
*معادن فعال در ری
معادن فعال شهرستان ري عبارتند از: 1-منگنز محمد‌آباد2- سولفات دو سود فشافويه3- كوارتزيت غني‌آباد4- سنگ آهک لپه زنگ5- سنگ آهک دولت‌آباد6- سنگ آهک صفائيه و چاه حمزه و سنگ آهک بي‌بي شهربانو(س)
*ری باستانی و ری سده های واپسین
ري باستاني كه در جنوب چشمه علي، ميان بارويي بزرگ كه در روزگاران پيش از اسلام ساخته شده بود، قرار داشت و به ري برين يا ري عليا معروف بود.
ري سده‌هاي واپسين كه در جنوب خاوري بخش نخستين يا ري عليا در جنوب كوه بي‌بي شهربانو(س) واقع شده بود و به ري زيرين يا ري سفلي معروف بود.
*نام این شهرستان از گذشته تا به حال
نامهای زیبایی که این شهر در سالیان دراز به خودگرفته است از جمله این نامها می توان به اسامی ذیل اشاره کرد:
آرساسیا، آرساکیا، ارشکیه، اروپس، اروپوس، اَلرّی، اورپا، اورپُس، ائوروپوس، بت رازیکایه، حضرت عبدالعظیم، دورا، رِ، راجیس، راجیش، راجیک، راز، رازی، رازوک، راژس، راک، راکس، راکیا، راگ، راگا، راگای، راگز، راگس، راگو، راگیا، راگیانا، رام اردشیر، رام پیروز (رام فیروز)، رائی، راورُپُس، رای، رغه، رک، رگ، رگا، رگس، رگه، ری ارشیر، ریشهر، شیخ‌البلاد، ماد پایین، ماد راجیانا، ماد رازی، ماد راگیان، ماد رگیانا، ماد سفیلا، محمدیه، مدی، ئوروپوس از نامهایی است که درطول تاریخ ری به خود دیده است.
*آثار تاریخی
حال می رسیم به بررسی آثار تاریخی که در ری موجود است
*تپه میل یکی از آثار تاریخی ری +عکس
تپه میل که به آتشکده بهرام نیز مشهور است
تپه میل نیز از آثار بسیار دیدنی درری در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به "تپه میل" مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا میباشد که از دور شبیه به میل است.
این اثر که در حدود 1800 سال پیش و در دوره ساسانیان ساخته شده دارای چهار ستون مدور بوده است، جهت این بنا به صورت شرقی -غربی بوده است.
بخشی از این آتشکده یا تپه به دلیل حمله اسکندر از بین رفته است و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌مانده است.
در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، متشکل از گل، خشت، لاش سنگ، گچ است. مجموعه ای از آثاری در زیر این تپه کشف شده که عکسهایی از آن موجود است.
*نماهایی از خود تپه (آتشکده بهرام درری ) *تصویر از سراسر نمای شهر ری
*آثار تاریخی
حال می رسیم به بررسی آثار تاریخی که در ری موجود است
*تپه میل یکی از آثار تاریخی ری +عکس
تپه میل که به آتشکده بهرام نیز مشهور است.
تپه میل نیز از آثار بسیار دیدنی درری در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به "تپه میل" مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا میباشد که از دور شبیه به میل است.
این اثر که در حدود 1800 سال پیش و در دوره ساسانیان ساخته شده دارای چهار ستون مدور بوده است، جهت این بنا به صورت شرقی -غربی بوده است.
بخشی از این آتشکده یا تپه به دلیل حمله اسکندر از بین رفته است و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌مانده است.
در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، متشکل از گل، خشت، لاش سنگ، گچ است. مجموعه ای از آثاری در زیر این تپه کشف شده که عکسهایی از آن موجود است.
*نماهایی از خود تپه (آتشکده بهرام درری )
*آثار کشف شده از تپه میل
*چشمه علی یکی از آثار باستانی شهر ری
چشمه بر آمده از دل کوه بر بلندای شهر ری که قلعه ای دور تا دور آن را گرفته است و سنگ نگاره هایی که چشم را به خود جذب می نماید.
نام چشمه به امام اول شیعیان باز می‌گردد که ساکنان اطراف آن در دوران اسلام بر آن نهادند. اما ایرانیان باستان این چشمه راسورنا می‌نامیدند، زیرا درکنار معبد آناهیتا قرار داشته است.
تاریخ این چشمه نیز به هزاره ششم و پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد از روی آثاری کشف شده بر می گردد.
در کاوشهای یک باستان شناس آمریکایی آثار بسیاری از این اثر تاریخی به دست آمده که همه آنها را می توانید در موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا ببینید.
نمایی از برج و باروی قلعه و چشمه علی
نمای قدیمی چشمه سمت راست و نمای جدید سمت چپ
*دژ رشکان در ری
این دژ در نزدیکی صفائیه محله و تپه چشمه علی قرار دارد. یکی از دژ و قلعه‌های محافظ هسته اولیه ری به شمار می‌رفت. این دژ با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج ، متعلق به دوره اشکانیان است. این دژ گذشته با انتساب به" فخر الدوله ابن رکن الدوله دیلمی"، "فخر آباد" نامیده می‌شد.
نامه قلعه یا دژ از نام پادشاه این سلسله یعنی رشکان گرفته شده و آن به دژ رشکان معروف گردیده است.
از این محل وسایل جنگی بسیاری کشف شده که در موزه ایران باستان نگهداری می شود.
*برج نقاره خانه از دیگر آثاری است که در شهر ری قرار دارد
نقاره خوانی مراسمی است که در اکثر زمانها از آن برای بزرگداشت و یا اعلام مطلب مهمی در شهرها به کار می رفته و برای این امر نیاز به مکانی برای این امر بوده که صدای آن به تمام شهر برسد.
برج نقاره‌خانه در ناحیه شمالی امین آباد شهر ری و بر بالای کوه ری قرار دارد.
به گفته برخی منابع این برج آجری که ارتفاع آن به3 متر می‌رسد، در حدود (1000سال) پیش به دست شخصی به نام "بزرگ امید"جهت استفاده شخصی ساخته شدکه به گفته برخی پژوهشگران ممکن است این مکان مقبره یکی از شاهان سلجوقی باشد.
برج نقاره‌خانه دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ است ونمای آن تزیینات آجرکاری به همراه قوس‌های جناغی تزیینی دارد که به احتمال زیاد، اسكلت برج با سنگ بنا شده و سپس روی آن را آجرچینی كرده بودند.
متاسفانه آثار تاریخی موجود در دامنه کوه نقارخانه بدون متولی و نگهبان رها شده و به محلی برای تجمع معتادان بدل گردیده‌اند.
*کاروانسرای شاه عباسی در شهر ری که اکنون به یک انبار مبدل شده
کاروانسرا محلی برای استراحت کاروانیانی بوده که عمدتا برای زیارت و تجارت از شهر ها عبور می کردند.
کاروانسرای شاه عباسی از جمله مکانهایی است که به این منظور (استراحت کاروان های عبوری ) از شهر ری استفاده می شده.
این کاروانسرا که اکنون از موقوفات شاه عبدالعظیم (ع) است به دوره صفویه و حدود 500 سال پیش ساخته شده و چهار ایوانه میباشد و در ضلع جنوب غربی میدان حضرت عبدالعظیم و روبروی مسجد خاتم الانبیبا قرار دارد که مساحت آن حدود 1000 متر مربع است و چهار ایوانه که از این ایوانک ها به عنوان استراحت گاه استفاده می شده است که حال متاسفانه از آن به عنوان انبار استفاده می شود.
آثار تاریخی بسیاری را می توان در این شهر تاریخی مشاهده نمود که در این مقاله به مختصری ازآن اشاره شده و همین بس که شهری با این قدمت در نزدیکی ما قرار دارد که ما نسبت به آن بی تفاوت و سطحی می گذریم بدون آنکه بدانیم این شهر می تواند یک شهر توریستی و منبعی برای درآمدزایی و اشتغال زایی در کشور باشد. امید است که روزی با توجه مسئولین به این امر این شهر از کنج قرار گرفتن درآمده و ارزش و مقام خود را بازیابی کند.
انتهای پیام
*مشخصات جغرافيايي
شهرستان ري از شمال به تهران، از شرق به شهرستان ورامين، از جنوب به استان قم و از غرب به شهرستان‌هاي كرج و ساوه محدود مي‌شود. شهر ري مركز شهرستان ري در 1062 متر از سطح دريا واقع است. مهم‌ترين رودخانه‌هايي كه در محدوده شهرستان ري جريان دارند؛
رودخانه‌هاي كرج، جاجرود، شور و سرخه‌حصار هستند. به‌طور كلي شهرستان ري در ناحيه دشتي استان تهران واقع شده و تنها كوه بي‌بي شهربانو(س) در شمال شرق و كوه آزاد در 21 كيلومتري جنوب غرب آن قرار گرفته است. شهرري در مسير راه آهن تهران ـ مشهد و تهران ـ بندر تركمن و در 15 كيلومتري ايستگاه راه آهن تهران قرار دارد. ساير مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از: راهي به سوي جنوب باختري كه از كنار درياچه قم مي‌گذرد و 125 كيلومتر از شهر ري تا قم فاصله دارد.
راهي به سوي جنوب خاوري از طريق بزرگراهي به درازاي 40 كيلومتر به شهر ورامين مي‌پيوندد. بزرگراه تهران ـ قم ،كمربندي كه بزرگراهش مهم است و جاده قديم كرج و بزرگراه در چهار كيلومتري تهران ـ كرج واقع است.
راه‌هاي روستايي كه به شهر منتهي مي‌شوند.حدود 3000 سال قبل از ميلاد سلوكوس، نام «اورويوس» را بر ري نهاد. در زمان اشكانيان اين نام به «ارساكيا» و «ارشكيه» تغيير يافت و در زمان حكومت ساسانيان به «ري» تبديل شد. ري يكي از نقاط باستاني ايران است. آثاري كه از ري به دست آمده به هزاره چهارم پيش از ميلاد مي‌رسد و از نظر قدمت به دو بخش تقسيم مي‌شود:
الف ـ ري باستاني كه در جنوب چشمه علي، ميان بارويي بزرگ كه در روزگاران پيش از اسلام (4000قبل از ميلاد) ساخته شده بود، قرار داشت و به ري برين يا ري عليا معروف بود.
ب ـ ري سده‌هاي واپسين كه در جنوب خاوري بخش نخستين يا ري عليا در جنوب كوه بي‌بي شهربانو(س) واقع شده بود و به ري زيرين يا ري سفلي معروف بود.
* ري پيش از اسلام
ري در دوران پيش از اسلام مرکز بزرگ ديني زرتشتيان بوده و به وسيله مديران موبد نوعي حکومت ديني نظير واتيکان در آن وجود داشت و به‌طور کلي ري در دوران مادها و هخامنشيان و حتي قبل از آن نيز شهري مقدس به شمار مي‌آمد. قرار گرفتن ري در مسير جاده ابريشم که از آنجا به همدان مي‌رفت، علاوه بر جنبه مذهبي به ري اهميت بازرگاني نيز مي‌داد. لذا مردم ري عموماً بازرگان و تاجرپيشه بودند.
اقوام آريايي مهاجر با ورود به ايران، در دشت‌ها، جلگه‌ها و ديگر مكان‌هاي خوش آب و هوا اقامت گزيدند. اين قوم هنگامي كه به دشت ري رسيدند، شهر ري را براي قلعه‌سازي انتخاب كردند و ميداني بزرگ در آن بنا نهادند. سپس براي نگهباني و حفاظت از آن مكان آتش مقدس را در ميان ميدان بر افروختند.
شهر ري به تدريج توسعه و گسترش يافت. شمال شهر ري به علت داشتن هواي بهتر، محل اسكان ملوک، شاهزادگان، امرا و اشراف بوده است. در آن روزگار به خاطر حفاظت از شمال شهر بارو و حصار عظيمي در پيرامون شمال شهر ساخته و در جنوب نيز خندقي ژرف حفر شد. مردم اين شهر در سال 617 هجري قمري، در تاخت و تاز مغولان قتل‌عام شدند.
هنوز آثار حمله دردمنشانه مغولان از بين نرفته بود كه ري بار ديگر در سال 786 هجري قمري به دست سپاهيان تيمور به ويرانه‌اي بدل شد و از آن پس، ديگر روي آبادي به خود نديد. ويرانه‌هاي ري قديم هنوز نزديک شهر كنوني ري باقي است. شهر ري از قديم مركز و كانون علم و ادب بوده و لذا در زمان‌هاي مختلف شخصيت‌هاي علمي و دانشمندان بزرگي چون ابوالفتح رازي و محمد زكرياي رازي فيلسوف و پزشک نامي (كاشف الكل) از آن برخاستهاند. ري در لغت به معناي شهر سلطنتي است. ساکن و اهل ري را رازي مي‌نامند.
ري در دوره‌اي پايتخت ايران بوده است. اين شهر در طول تاريخ به نام‌هاي مختلفي خوانده مي‌شد. راگا، رغه، ارشکيه، رام اردشير، ام‌البلاد، ري شهر، شيخ‌البلاد و محمديه از نام‌هايي بودند که ري در هر دوره به مناسبتي با يکي از اين نامها خوانده مي‌شد. بنابرآنچه که در اوستا آمده ري سيزدهمين شهري است که در جهان ساخته شده است.
**اماکن تاریخی ری
ري تنها منطقه باستاني استان تهران است که داراي آثار تاريخي و مکان‌هاي ديدني زيادي است که به تفصیل به شرح آنها می پردازیم :
1-آستانه حضرت عبدالعظيم(ع): آستانه حضرت عبدالعظيم حسني(ع) يكي از زيارت‌گاه‌هاي بزرگ شيعيان جهان در شهرري واقع است.
2-بقعه‌هاي امامزاده حمزه(ع)، برادر امام رضا(ع) و امامزاده طاهر(ع) از فرزندان امام‌سجاد(ع).
3-مقبره‌هاي برخي از شاهان قاجار و شماري از علما نيز در همين مجموعه قرارداردکه قدمت اين بنا به سال 848 هجري قمري مي‌رسد.
4-گنبد بي‌بي شهربانو(س): اين گنبد مينايي كه به روايتي، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد(ع) و دختر يزدگرد سوم ساساني است، در دامنه جنوبي كوه ري معروف به كوه بي‌بي شهربانو واقع است. محوطه اين گنبد 33متر طول و 22 متر عرض دارد كه با ديوار سنگي محصور شده است. گنبد بقعه از آثار دوره ديلميان است نکته ای که حائز اهمیت است در مورد صحت رجعت آن بانوی مکرمه به این مکان می باشد.
*آثاربه جا مانده از پيش از اسلام در ري
1-تپه ميل 2ـ آتشکده بهرام3- چشمه علي4-باروي ري 5-دژ رشکان
* آثار تاريخي پس از اسلام
1- بازار ري2- کاروانسراي شاه‌عباسي شهر ري3- برج طغرل4- قلعه طبرک5- استودان گبرها6- برج نقاره‌خانه7-زندان‌هارون8- گنبد امير اينانج9-کاروانسراي کنارگرد و10- قلعه گبري
*وجود اماکن مذهبی دیگر رنگ مذهبی به این شهر تاریخی بخشیده از جمله این اماکن می توان به :
1- آرامگاه ابن بابويه2-آرامگاه امامزاده ابراهيم(ع)3-آرامگاه امامزاده حمزه(ع)4-آرامگاه امامزاده ابوالحسن(ع)5-آرامگاه امامزاده ابوالقاسم(ع)6- آرامگاه امامزاده اسماعيل(ع)7آرامگاه امامزاده ايوب 8-يوشع(ع)9-آرامگاه امامزاده حسين(ع)10آرامگاه امامزاده رقيه(س)11-آرامگاه امامزاده سه برادران12-آرامگاه امامزاده شاهزاده ابراهيم و13- شاهزاده اسحق(ع)14- آرامگاه امامزاده شاهزاده حسين(ع)15- آرامگاه بي‌بي‌زبيده(س)16-آرامگاه جوانمرد قصاب و17- آرامگاه سه دختران اشاره کرد.
*بازار یا بازارچه ها در ری
مکانی برای تجمع بازاریان و خریداران که اغلب در همه شهرها وجود دارد و از آن جمله می توان به بازارهای قدیمی ری اشاره کرد:
1-بازار باب الجبل2- باب سين3- باب هشام4- بليان5-چهارسوق يا چهار بازار6- بازار دهک نو7-بازار روده که اين بازار از همه بازارها معمورتر و آبادتر بوده‌است. 8-بازار ساربانان9-بازار نرمه يا رسته نرمه، که منسوب به ديه (ده یا روستا)نارمک است و10- بازار نصرآباد بازارها که بدون سقف بوده‌است.
*دروازه های ورودی
هر شهری برای خود در یا دروازه داشته است که از آن جمله می توان به دروازه های باقی مانده در ری اشاره کرد:
1-دروازه آهنين2- باطان که مسیری به سوي عراق و بغداد بوده است. 3-دروازه بليّان که در محدوده جوانمرد قصاب فعلي واقع بوده و از آنجا به قزوين مي‌رفتند4-دروازه جاروب بندان5- باب الحراب دروازه حنظله6-دروازه خراسان7- دروازه دولاب8- در راس الروده9- در رشقان يا رشکان که مربوط به دوره زرتشیان می باشد 10-در زامهران باب سين يا باب الصّين11-باب الصبرين12-در عابس13-درغناب14- درکنده15- دروازه کوهکين که از آنجا به طبرستان مي‌رفتند16-باب المدينه يا در شهرستان17- در دروازه هشام که از آنجا به قومس (سمنان) و خراسان مي‌رفتند.
* آرامستان یا گورستان های ری
به دليل قدمت ري آرامگاههای قديمي در شهر ري قرار دارد که مدفن بسياري از مشاهير تاريخي و مذهبي ايران است. 1-آرامگاه ابن بابويه2-آرامگاه امامزاده عبدالله(ع)3- آرامگاه حضرت
عبدالعظيم(ع)4-آرامگاه بهشت زهرا(س) از اين جمله هستند.
*مشاهیر و چهره های مشهور در "ری"
1-محمدبن زکرياي رازي2- شيخ صدوق3- شيخ ابوالفتح رازي4-صوفي رازي5- شيخ کليني6- شمس قيس رازي7- بندار رازي8- ابوحاتم رازي9-بديع الزمان فروزانفر10-خجندي رازي از مشاهير علمي فرهنگي حماسي و ادبي شهرري هستند.
* صنايع و معادن موجود در شهر ری
كارخانه‌هاي صنعتي و توليدي مستقر در شهرستان ري نيروهاي زيادي به خود جذب كرده است که می توان در ذیل به آن اشاره کرد:
1-پالايشگاه بزرگ تهران2-فرآورده‌هاي نفتي3- چيتسازي4- ريسندگي بافندگي5-توري‌سازي6-خودرو و کاميون‌سازي7- سيمان8- صنايع غذايي9- ابزارسازي10- آجرپزي و شيشه‌سازي11- مصنوعات نخي12- پشمي13- چرمي و سنگ‌هاي معدني از جمله ديگر صنايع اين شهرستان است.
*معادن فعال در ری
معادن فعال شهرستان ري عبارتند از: 1-منگنز محمد‌آباد2- سولفات دو سود فشافويه3- كوارتزيت غني‌آباد4- سنگ آهک لپه زنگ5- سنگ آهک دولت‌آباد6- سنگ آهک صفائيه و چاه حمزه و سنگ آهک بي‌بي شهربانو(س)
*ری باستانی و ری سده های واپسین
ري باستاني كه در جنوب چشمه علي، ميان بارويي بزرگ كه در روزگاران پيش از اسلام ساخته شده بود، قرار داشت و به ري برين يا ري عليا معروف بود.
ري سده‌هاي واپسين كه در جنوب خاوري بخش نخستين يا ري عليا در جنوب كوه بي‌بي شهربانو(س) واقع شده بود و به ري زيرين يا ري سفلي معروف بود.
*نام این شهرستان از گذشته تا به حال
نامهای زیبایی که این شهر در سالیان دراز به خودگرفته است از جمله این نامها می توان به اسامی ذیل اشاره کرد:
آرساسیا، آرساکیا، ارشکیه، اروپس، اروپوس، اَلرّی، اورپا، اورپُس، ائوروپوس، بت رازیکایه، حضرت عبدالعظیم، دورا، رِ، راجیس، راجیش، راجیک، راز، رازی، رازوک، راژس، راک، راکس، راکیا، راگ، راگا، راگای، راگز، راگس، راگو، راگیا، راگیانا، رام اردشیر، رام پیروز (رام فیروز)، رائی، راورُپُس، رای، رغه، رک، رگ، رگا، رگس، رگه، ری ارشیر، ریشهر، شیخ‌البلاد، ماد پایین، ماد راجیانا، ماد رازی، ماد راگیان، ماد رگیانا، ماد سفیلا، محمدیه، مدی، ئوروپوس از نامهایی است که درطول تاریخ ری به خود دیده است.
*آثار تاریخی
حال می رسیم به بررسی آثار تاریخی که در ری موجود است
*تپه میل یکی از آثار تاریخی ری +عکس
تپه میل که به آتشکده بهرام نیز مشهور است
تپه میل نیز از آثار بسیار دیدنی درری در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به "تپه میل" مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا میباشد که از دور شبیه به میل است.
این اثر که در حدود 1800 سال پیش و در دوره ساسانیان ساخته شده دارای چهار ستون مدور بوده است، جهت این بنا به صورت شرقی -غربی بوده است.
بخشی از این آتشکده یا تپه به دلیل حمله اسکندر از بین رفته است و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌مانده است.
در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، متشکل از گل، خشت، لاش سنگ، گچ است. مجموعه ای از آثاری در زیر این تپه کشف شده که عکسهایی از آن موجود است.
*نماهایی از خود تپه (آتشکده بهرام درری ) *تصویر از سراسر نمای شهر ری
*آثار تاریخی
حال می رسیم به بررسی آثار تاریخی که در ری موجود است
*تپه میل یکی از آثار تاریخی ری +عکس
تپه میل که به آتشکده بهرام نیز مشهور است.
تپه میل نیز از آثار بسیار دیدنی درری در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به "تپه میل" مشهور گردیده و آن به سبب دو پایه بزرگ بنا میباشد که از دور شبیه به میل است.
این اثر که در حدود 1800 سال پیش و در دوره ساسانیان ساخته شده دارای چهار ستون مدور بوده است، جهت این بنا به صورت شرقی -غربی بوده است.
بخشی از این آتشکده یا تپه به دلیل حمله اسکندر از بین رفته است و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی‌مانده است.
در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم پهنا وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. بقایای معماری تپه معماری میل دارای ساختاری، متشکل از گل، خشت، لاش سنگ، گچ است. مجموعه ای از آثاری در زیر این تپه کشف شده که عکسهایی از آن موجود است.
*نماهایی از خود تپه (آتشکده بهرام درری )
*آثار کشف شده از تپه میل
*چشمه علی یکی از آثار باستانی شهر ری
چشمه بر آمده از دل کوه بر بلندای شهر ری که قلعه ای دور تا دور آن را گرفته است و سنگ نگاره هایی که چشم را به خود جذب می نماید.
نام چشمه به امام اول شیعیان باز می‌گردد که ساکنان اطراف آن در دوران اسلام بر آن نهادند. اما ایرانیان باستان این چشمه راسورنا می‌نامیدند، زیرا درکنار معبد آناهیتا قرار داشته است.
تاریخ این چشمه نیز به هزاره ششم و پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد از روی آثاری کشف شده بر می گردد.
در کاوشهای یک باستان شناس آمریکایی آثار بسیاری از این اثر تاریخی به دست آمده که همه آنها را می توانید در موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا ببینید.
نمایی از برج و باروی قلعه و چشمه علی
نمای قدیمی چشمه سمت راست و نمای جدید سمت چپ
*دژ رشکان در ری
این دژ در نزدیکی صفائیه محله و تپه چشمه علی قرار دارد. یکی از دژ و قلعه‌های محافظ هسته اولیه ری به شمار می‌رفت. این دژ با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج ، متعلق به دوره اشکانیان است. این دژ گذشته با انتساب به" فخر الدوله ابن رکن الدوله دیلمی"، "فخر آباد" نامیده می‌شد.
نامه قلعه یا دژ از نام پادشاه این سلسله یعنی رشکان گرفته شده و آن به دژ رشکان معروف گردیده است.
از این محل وسایل جنگی بسیاری کشف شده که در موزه ایران باستان نگهداری می شود.
*برج نقاره خانه از دیگر آثاری است که در شهر ری قرار دارد
نقاره خوانی مراسمی است که در اکثر زمانها از آن برای بزرگداشت و یا اعلام مطلب مهمی در شهرها به کار می رفته و برای این امر نیاز به مکانی برای این امر بوده که صدای آن به تمام شهر برسد.
برج نقاره‌خانه در ناحیه شمالی امین آباد شهر ری و بر بالای کوه ری قرار دارد.
به گفته برخی منابع این برج آجری که ارتفاع آن به3 متر می‌رسد، در حدود (1000سال) پیش به دست شخصی به نام "بزرگ امید"جهت استفاده شخصی ساخته شدکه به گفته برخی پژوهشگران ممکن است این مکان مقبره یکی از شاهان سلجوقی باشد.
برج نقاره‌خانه دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ است ونمای آن تزیینات آجرکاری به همراه قوس‌های جناغی تزیینی دارد که به احتمال زیاد، اسكلت برج با سنگ بنا شده و سپس روی آن را آجرچینی كرده بودند.
متاسفانه آثار تاریخی موجود در دامنه کوه نقارخانه بدون متولی و نگهبان رها شده و به محلی برای تجمع معتادان بدل گردیده‌اند.
*کاروانسرای شاه عباسی در شهر ری که اکنون به یک انبار مبدل شده
کاروانسرای شاه عباسی از جمله مکانهایی است که به این منظور (استراحت کاروان های عبوری ) از شهر ری استفاده می شده.
این کاروانسرا که اکنون از موقوفات شاه عبدالعظیم (ع) است به دوره صفویه و حدود 500 سال پیش ساخته شده و چهار ایوانه میباشد و در ضلع جنوب غربی میدان حضرت عبدالعظیم و روبروی مسجد خاتم الانبیبا قرار دارد که مساحت آن حدود 1000 متر مربع است و چهار ایوانه که از این ایوانک ها به عنوان استراحت گاه استفاده می شده است که حال متاسفانه از آن به عنوان انبار استفاده می شود.
آثار تاریخی بسیاری را می توان در این شهر تاریخی مشاهده نمود که در این مقاله به مختصری ازآن اشاره شده و همین بس که شهری با این قدمت در نزدیکی ما قرار دارد که ما نسبت به آن بی تفاوت و سطحی می گذریم بدون آنکه بدانیم این شهر می تواند یک شهر توریستی و منبعی برای درآمدزایی و اشتغال زایی در کشور باشد. امید است که روزی با توجه مسئولین به این امر این شهر از کنج قرار گرفتن درآمده و ارزش و مقام خود را بازیابی کند.
انتهای پیام
