ثمربخشی دیپلماسی اقتصادی با وجود تحریم‌ها

از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، «دیپلماسی اقتصادی» نه تنها به‌عنوان یک تاکتیک بلکه به مثابه یک «راهبرد» مورد توجه قرار گرفته است. این دیپلماسی طی نزدیک به سه سال از زمان روی کارآمدن دولت آقای رئیسی با تمرکز بر همکاری با «کشور‌های همسایه» از یک‌سو و «کشور‌های شرقی» در چهارچوب سیاست نگاه به شرق از سوی دیگر، در حال پیگیری است. در همین راستا توافق ۱۰ ساله ایران و هند با هدف توسعه بندر چابهار به امضای مقامات بلندپایه دو کشور رسید. دستیابی به این سند همکاری که از منظر تحقق بخشیدن به اهداف تعیین شده کشور در مسیر اجرای دیپلماسی اقتصادی و ناظر بر سیاست «مقاومت فعال» رویداد مهمی به شمار می‌رود، از چند منظر قابل ارزیابی است:

۱. بندر چابهار یکی از بنادر مهم و استراتژیک برای هند به شمار می‌رود. به این دلیل که نزدیکترین بندر به بمبئی و مهم‌ترین بندر دریای عمان محسوب می‌شود. در حال حاضر بندر بمبئی در هند امکان بارگیری با کشتی‌های بزرگ را ندارد و معمولاً کشتی‌هایی که تصمیم دارند محموله خود را در این بندر تخلیه کنند، باید ابتدا به سنگاپور بروند و از آنجا با کشتی‌های کوچکتر محموله خود را به بندر بمبئی انتقال دهند. چابهار از منظر جغرافیایی از سنگاپور به هند نزدیکتر است و چنانچه توسعه یابد، به طور طبیعی روند حمل‌ونقل محموله‌های هند بسیار آسان‌تر و کم هزینه‌تر خواهد بود.

۲. چابهار از این وجه که دریچه ورود به افغانستان به شمار می‌آید نیز مورد توجه هند قرار دارد؛ زیرا دهلی‌نو در چهارچوب اجرای رویکرد راهبردی خود در منطقه و برای فائق آمدن در روند رقابت‌جویانه با ایالات متحده امریکا به‌دنبال رابطه با افغانستان و همچنین صادرات کالا‌های خود به این کشور است؛ امری که هند را در زمینه تسلط بر بازار‌های منطقه به دست برتر تبدیل می‌کند.

۳. از سوی دیگر نباید اهمیت توسعه چابهار را برای ایران هم نادیده انگاشت. ایران برای توسعه سواحل جنوب شرقی خود اهمیت زیادی قائل است. پیشرفت اقتصادی در استان سیستان و بلوچستان می‌تواند امکانی برای کمک به توسعه این استان کم برخوردار و فاقد برخی از امکانات زیربنایی باشد و نیاز‌های بومی مردم این منطقه را تأمین کند. در این زنجیره، توسعه بندر چابهار بسیار حائزاهمیت است و در عین حال استفاده از این بندر به‌عنوان مهم‌ترین بندر دریای عمان می‌تواند درآمد سرشاری را نصیب ایران سازد.

تعیین چنین اهداف و لحاظ منافع متقابل سبب شده که ایران و هند به‌دنبال توسعه بندر چابهار باشند. این در حالی است که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سال ۱۳۹۵ به ایران سفر داشت و در پی این سفر مقرر شد توسعه بندر چابهار با کمک سرمایه‌گذاری چین در دستور کار قرار گیرد، اما عدم توجه کافی دولت پیشین به بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالقوه کشور سبب شد تا اجرای این توافق با مانع رو به رو شده و در نهایت متوقف شود.

در شرایط کنونی به واسطه تمرکز عمل‌گرایانه دولت سیزدهم و تدبیر هوشمندانه‌ای که در مناسبات خود با همسایگان از جمله پاکستان به کار گرفته است، انتظار می‌رود حضور هند در چابهار به معنای رقابت با دولت پاکستان و توسعه بندر گوادر از سوی چینی‌ها معنا نشود. همچنین اهمیت دستیابی و اجرای این تفاهم با وجود تحریم‌های امریکا دوچندان می‌شود. تهدیدات این کشور علیه کشور‌های طرف قرارداد با ایران از یک سو نشان‌دهنده موفقیت ایران در بی‌اثرسازی تحریم‌های امریکایی و از سوی دیگر ارتقای قدرت منطقه‌ای آن است که سبب شده کشور‌های بزرگ و کوچک منطقه فارغ از مجازات‌های اقتصادی امریکا به سوی همکاری با ایران گام بردارند و عزم جدی خود برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های زیرساختی ایران را به منصه ظهور برسانند.

منبع: روزنامه ایران